കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം

കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം

കൃത്യമായ കാലഘട്ടം ലഭ്യമല്ല
(ബി.സി.6000 – ബി.സി.500) 18 ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നു
സ്ഥലം: കുരുക്ഷേത്ര, ഹരിയാന, ഇന്ത്യ
Coordinates: 29°59′00″N 76°49′00″E
ഫലം: പാണ്ഡവ വിജയം, യുധിഷ്ഠിരൻ ഹസ്തിനപുരിയുടെ ചക്രവർത്തിയായി സ്ഥാനരോഹിതനായി
പാണ്ഡവർ
വിരാടം, പാഞ്ചാലം, കാശി, മാത്സ്യം, ചേദി, പാണ്ഡ്യം, മഗധ, കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ
കൗരവർ
ഹസ്തിനപുരി, അംഗം, സിന്ധ്, അവന്തി, മാഹിഷ്മതി, ഗാന്ധാരം, മാദ്രം, കംബോജം, പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ, കലിംഗം, കേകേയം, ദ്വാരക, മഥുര, വിദർഭ, വാൽഹികം
പാണ്ഡവ ശക്തി
7അക്ഷൗഹിണികൾ
ആന= 153,090
രഥം= 153,090
കുതിര= 459,270
കാലാൾ= 765,450
(1,530,900 സൈന്യം)
കൗരവർ ശക്തി
11 അക്ഷൗഹിണികൾ
ആന= 240,570
രഥം= 240,570
കുതിര= 721,710
കാലാൾ=1,202,850
(2,405,700 സൈന്യം)
അക്ഷൗഹിണികൾ
1 ആന, 1 രഥം, 3 കുതിര, 5 കാലാൾ-ഇവ ചേർന്ന സൈന്യത്തെ പത്തി എന്നു പറയുന്നു.
3 പത്തി ചേർന്നതു സേനാമുഖം. (3 ആന, 3 രഥം, 9 കുതിര, 15 കാലാൾ)
3 സേനാമുഖം ചേർന്നതു ഗുല്മം. (9 ആന, 9 രഥം, 27 കുതിര, 45 കാലാൾ)
3 ഗുല്മം ചേർന്നതു ഗണം. (27 ആന, 27 രഥം, 81 കുതിര, 135 കാലാൾ)
3 ഗണം ചേർന്നതു വാഹിനി. (81 ആന, 81 രഥം, 243 കുതിര, 405 കാലാൾ)
3 വാഹിനി ചേർന്നതു പൃതന. (243 ആന, 243 രഥം, 729 കുതിര, 1215 കാലാൾ)
3 പൃതന ചേർന്നതു ചമു. (729 ആന, 729 രഥം, 2187 കുതിര, 3645 കാലാൾ)
3 ചമു ചേർന്നതു അനീകിനി. (2187 ആന, 2187 രഥം, 6561 കുതിര, 10935 കാലാൾ)
10 അനീകിനി ചേർന്നതു് അക്ഷൌഹിണി. (21870 ആന, 21870 രഥം, 65610 കുതിര, 109350 കാലാൾ)
നാശനഷ്ടങ്ങൾ പാണ്ഡവ പക്ഷം
എട്ടുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും
പഞ്ചപാണ്ഡവർ, ശ്രീകൃഷ്ണൻ, സാത്യകി, യുയുത്സു
നാശനഷ്ടങ്ങൾ കൗരവർ പക്ഷം
നാലുപേർ ഒഴിച്ച് എല്ലാവരും
അശ്വത്ഥാമാവ്, കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്, വൃഷകേതു
കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം.
ചന്ദ്രവംശത്തിലെ ഹസ്തിനപുരി രാജാവ്ധൃതരാഷ്ട്രരുടെ പുത്രന്മാരും (കൗരവർ), അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുജൻ പാണ്ഡുവിന്റെപുത്രന്മാരും (പാണ്ഡവർ) മുഖ്യ എതിരാളികളായി യുദ്ധം ചെയ്തു. ഇപ്പോഴുള്ള ഹരിയാനയിലെ കുരുക്ഷേത്രഎന്ന സ്ഥലത്തുവെച്ചു നടന്നതിനാൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം എന്നറിയപ്പെട്ടു. ഇതിഹാസത്തിൽ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പതിനെട്ട് ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടു നിന്നതായി പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ ഇരുപക്ഷത്തുമായി പതിനെട്ട്അക്ഷൗഹിണികൾ പങ്കെടുത്തു നാമാവശേഷമായി. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് ഏഴ് അക്ഷൗഹിണി പടസമൂഹങ്ങൾക്ക് സർവ്വസേനാധിപതിയായി പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, കൗരവരുടെ പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണി പടയുടെ സർവ്വസേനാധിപതിയായിഭീഷ്മരും യുദ്ധം നയിച്ചു. ഒരാൾഅഗ്നിയിൽ നിന്നും, മറ്റൊരാൾജലത്തിൽ നിന്നും ജനിച്ചവരായിരുന്നു എന്നാണ് സങ്കല്പം. ഭീഷ്മർമഹാഭാരതയുദ്ധത്തിൽ ആദ്യ പത്തു ദിവസങ്ങൾ സർവ്വസേനാധിപതിയായും, ഭീഷ്മരുടെ ശരശയ്യയെത്തുടർന്ന് അടുത്ത അഞ്ചു ദിനങ്ങൾ ആചാര്യനായദ്രോണരും, അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ അംഗാധിപതിയായ കർണ്ണനും, അവസാനദിവസമായ പതിനെട്ടാം നാൾ മാദ്രേശൻ ശല്യരും കൗരവർക്കുവേണ്ടി സർവ്വസൈന്യാധിപതിയായി. പതിനെട്ടാം നാൾ രാത്രിയിൽ അശ്വത്ഥാമാവിനെസർവ്വസേനാധിപതിയായി മരണശയ്യയിൽ കിടന്ന ദുര്യോധനൻ വാഴിച്ചു. അരദിവസത്തേക്ക് ദ്രൗണിയുംകൗരവർക്കുവേണ്ടി യുദ്ധം നയിച്ചു.
കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ
മഹാഭാരതത്തിൽ പ്രധാനകഥാതന്തുവായി പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന യുദ്ധമായ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം പ്രധാനമായും മൂന്നുകാരണങ്ങളാലാണ് തുടക്കം കുറിച്ചത്.
1. കള്ളച്ചൂത്
ചൂതുകളിക്കുന്ന ശകുനിയും, കൗരവരും,പാണ്ഡവരും - (ദുര്യോധനവധം കഥകളി)
കൗരവർ പാണ്ഡുപുത്രന്മാരോട്രണ്ടുതവണ ചൂതുകളിച്ചു. ഗാന്ധാരിയുടെസഹോദരനായ ശകുനിയാണ്കൗരവർക്കുവേണ്ടി കളിച്ചത്. കള്ളക്കളിയിൽ അഗ്രഗണ്യനായ ശകുനി രണ്ടുതവണയും കൗരവർക്കു വിജയം സമ്മാനിച്ചു. ഭീഷ്മരുടെനിർദ്ദേശത്താൽ ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥത്തിന്റെരാജാവായി യുധിഷ്ഠിരനെ വാഴിച്ചതിലും,മയാസുര നിർമ്മിതമായ പാണ്ഡവരുടെസുഖസമൃദ്ധമായ കൊട്ടാര ജീവിതവും അതിലെ പ്രത്യേകതകളും കൗരവർക്കു അവരോടുള്ള കടുത്ത അസൂയക്കു കാരണമായി. രണ്ടാമതും ചൂതുകളിക്ക് വിളിക്കാനുണ്ടായ സാഹചര്യം ഇതായിരുന്നു. ശകുനിയുടെ കള്ളത്തരത്തിൽ വീണ്ടും ചൂതുകളിയിൽ തോറ്റതിനാൽ പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെവനവാസവും, അതിനുശേഷം ഒരു വർഷം ഏതെങ്കിലും ഒരു രാജ്യത്ത് പാണ്ഡവർ ഒന്നിച്ചു താമസിച്ച് മറ്റാരാലും തിരിച്ചറിയാതെ അജ്ഞാതവാസവുംനടത്താൻ തത്ത്വത്തിൽ തീരുമാനിച്ചു. ഇതു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ ചൂതിൽ തോറ്റ് നഷ്ടപ്പെട്ട രാജ്യവും പദവിയും തിരിച്ചുകിട്ടും. അഥവാ ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസത്തിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ വീണ്ടും പന്ത്രണ്ട് വർഷം കാനനവാസം കഴിച്ച് ഒരു വർഷം അജ്ഞാതവാസം നടത്തണം. പക്ഷേ വനവാസവും, അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർതിരിച്ചെത്തിയിട്ടും അവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട രാജ്യം തിരിച്ചു നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുള്ള പ്രധാനകാരണം ഇതായിരുന്നു.
2. ദ്രൗപദീ വസ്ത്രാക്ഷേപം
ചൂതിൽ തോറ്റ് പണയമായി മാറിയ ദ്രൗപദിയെ കൗരവരിലെ രണ്ടാമനായദുശ്ശാസനൻ ഹസ്തിനപുരി രാജസഭയിൽ ഏവരേയും സാക്ഷി നിർത്തി വസ്ത്രാക്ഷേപം നടത്തി. രജസ്വലയായിരുന്ന ദ്രൗപദി വരാൻ മടികാണിച്ചപ്പോൾ ഹീനമായി അധിക്ഷേപിച്ച് പിതാമഹന്മാരും മറ്റു ബന്ധുജനങ്ങളും സന്നിഹിതരായിരുന്ന കുരുസഭാമണ്ഡപത്തിലേക്ക് മുടിയിൽ പിടിച്ചു വലിച്ചു കൊണ്ടുവന്നു. മാതാവിനു തുല്യയായ ജ്യേഷ്ഠത്തിയായവളെ പണയവസ്തുവായി മാത്രം കരുതി കേവലബഹുമാനം പോലും കൊടുക്കാതെ അതിഹീനമായി അപമാനിച്ചു. കൃഷ്ണൻപാഞ്ചാലിയുടെ സഹായത്തിനു വന്നതിനാൽ അവൾ അതിൽനിന്നും രക്ഷനേടി. പിതൃതുല്യരായവരുടെ മുമ്പിൽ മാനം നഷ്ടപ്പെട്ട ദ്രൗപദി, ദുശ്ശാസനൻ പിടിച്ചു വലിച്ച തന്റെ മുടി പിന്നീട് കെട്ടിയില്ല. ദുശാസനനെ കൊന്ന് അവന്റെ രക്തം തലയിൽതേച്ച് മാത്രമെ അഴിച്ചിട്ട മുടി കെട്ടൂ എന്ന് അവൾ ശപഥം ചെയ്തു. യുദ്ധമുണ്ടാവാതെ ദുശ്ശാസനനെ കൊല്ലാനും അവന്റെ രക്തം മുടിയിൽ പുരട്ടാനുമാവില്ല. ഇത് യുദ്ധത്തിനു കാരണമായ മറ്റൊരു പ്രധാന സംഭവമായിരുന്നു.
3. ഭീമനോടുള്ള ദ്രോഹം
മറ്റു കൗരവ-പാണ്ഡവരെ അപേക്ഷിച്ച്ഭീമനുണ്ടായിരുന്ന അമാനുഷികശക്തി വിശേഷത്താൽ, ബാല്യകാലത്തു മുതൽ ദുര്യോധനാദികൾ അസൂയാലുക്കളായിരുന്നു. ദുര്യോധനാദികൾ നൂറുപേരും ഭീമന്റെ സമപ്രായക്കാരായിരുന്നു. ഇവർ നിരവധി തവണ ഭീമനെ കൊല്ലാനായി പദ്ധതികൾ അവിഷ്കരിച്ചു അതുനടപ്പിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു ആയുസ്സിന്റെ ശക്തിയിൽ പലപ്പോഴും അതിൽ നിന്നും രക്ഷപെട്ട ഭീമനു, തന്നെ കൊലപ്പെടുത്താൽ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനാദികളോട് വൈരാഗ്യം അതിശക്തമായുണ്ടായിരുന്നു. ജ്യേഷ്ഠനായ യുധിഷ്ഠിരനെ ബഹുമാനിച്ച് ഭീമൻ പുറത്തു കാണിച്ചിരുന്നില്ലയെന്നു എന്നുമാത്രം. ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാരണമായിരുന്നു. (യുദ്ധത്തിൽ ഗാന്ധാരിയുടെ നൂറു പുത്രന്മാരും കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഭീമനാലാണ്).
സന്ധിസംഭാഷണങ്ങൾ
1. വ്യാസോപദേശം
കൗരവരോട് ചൂതുകളിൽ തോറ്റ് പന്ത്രണ്ട് വർഷത്തെ വനവാസവും, ഒരു വർഷത്തെ അജ്ഞാതവാസവും പൂർത്തിയാക്കി പാണ്ഡവർ ഹസ്തിനപുരിയ്ക്കടുത്ത് ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ വന്നു താമസിച്ചു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയ സത്യവതി പുത്രനായ വേദവ്യാസമഹർഷി ഹസ്തിനപുരിയിൽ ചെന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെയും, ദുര്യോധനനെയും വിളിച്ചുവരുത്തി പാണ്ഡവർക്ക് അവകാശപ്പെട്ട അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനന്റെ പിടിവാശിയിൽ മഹാരാജാവായ ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് തനിച്ചൊന്നും ചെയ്യാൻ പറ്റുമായിരുന്നില്ല. ഭീഷ്മർ പലതവണ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ഉപദേശിച്ചിരുന്നു, എങ്കിലും അർദ്ധരാജ്യം നൽകാൻ കൗരവർ തയ്യാറായില്ല.
2. സഞ്ജയദൂത്
കൗരവർ ഇതിനോടകം സഞ്ജയനെ ദൂതനായി ഉപപ്ലാവ്യത്തിലേക്ക് അയച്ച് യുധിഷ്ഠിരനെ കണ്ട് തങ്ങളുടെ സന്ദേശം അറിയിപ്പിച്ചു. ദുര്യോധനനാണ് ദൂതനായി സഞ്ജയനെ അയച്ചതെങ്കിലും, ധൃതരാഷ്ട്രർ അയച്ചതാണെന്നു പറയാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. പാണ്ഡവർക്ക് അർദ്ധരാജ്യം നൽകാനാവില്ല എന്നുള്ള വിവരം സഞ്ജയൻ യുധിഷ്ഠിരനെ അറിയിച്ചു. അപ്രിയകാര്യം ചെയ്ത സങ്കടത്തിൽ തിരിച്ച് ഹസ്തിനപുരിയിൽ എത്തിയ സഞ്ജയൻ മഹാരാജാവിനെ നേരിട്ട് കണ്ട് യുദ്ധം മൂലമുണ്ടാവുന്ന കൗരവരുടെ തകർച്ചയെ മുൻകൂട്ടി ബോധിപ്പിച്ചു.
3. വിദുരനീതി
സഞ്ജയ ഉപദേശത്തെ തുടർന്ന് ദുഃഖിതനായ ധൃതരാഷ്ട്രർ അന്നു രാത്രിതന്നെ വിദുരരെ വിളിപ്പിച്ചു. പ്രസിദ്ധമായ വിദുരനീതി മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഈ സന്ദർഭത്തിലാണ്. വിദുരർ ജ്യേഷ്ഠനായ ധൃതരാഷ്ട്രരെ ആപത്തിൽ നിന്നു രക്ഷിക്കാനായി കൗരവരുടെ അസാന്നിധ്യത്തിൽ ധർമ്മാധർമ്മങ്ങൾ ഉപദേശിച്ചു. പലകഥകളും ഉദാഹരണമായി പറഞ്ഞ് കൂടുതൽ വിശ്വാസ്യത കിട്ടത്തക്കരീതിയിൽ ഉപദേശിച്ചിട്ടും, പുത്രവാത്സല്യം നിമിത്തം ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല.
4. സനൽകുമാരോപദേശം
പാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി മഹാതപസ്വിയായ സനൽകുമാരമഹർഷിയും ദുര്യോധനനെ ഉപദേശിച്ചു. മഹായുദ്ധം തടയാൻ ഇങ്ങനെ പലരും അഭ്യർത്ഥന നടത്തിയിട്ടും കൗരവർക്ക് അതൊന്നും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല.
5. കൃഷ്ണദൂത്
യുധിഷ്ഠിരന്റെ അപേക്ഷയിൽ കൃഷ്ണൻപാണ്ഡവർക്കുവേണ്ടി ദൂതനായികൗരവസഭയിൽ എത്തി. ഇതു മുൻകൂട്ടി അറിഞ്ഞ ശകുനിയും, ദുര്യോധനനുംചേർന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെസിംഹാസനം കൃഷ്ണനുവേണ്ടി സഭയിൽ സജ്ജമാക്കി. (സിംഹാസനത്തിന്റെ ശാപം: അയോഗ്യനായ ആരതിലിരുന്നാലും അവന്റെ തല പൊട്ടിച്ചിതറുമെന്ന് ശന്തനു മഹാരാജാവിന്റെ ശാപം ആ സിംഹാസനത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ശന്തനുവിനുശേഷം ശാപത്തെ പേടിച്ച് അതിൽ ആരും ഇരുന്നിട്ടില്ല) കൃഷ്ണൻ സിംഹാസനത്തിലിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിനു കുഴപ്പമൊന്നും സംഭവിച്ചില്ല. അർദ്ധരാജ്യം നൽകില്ലയെന്നു തീർത്തു പറഞ്ഞ കൗരവസഭയിൽ കൃഷ്ണൻ പാണ്ഡവർക്കായി അഞ്ചു ചെറിയ രാജ്യങ്ങളൊ, അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ദേശങ്ങളൊ, അതുമല്ലെങ്കിൽ അഞ്ചു ഗൃഹങ്ങളൊ, അവസാനം ഇവർക്ക് അഞ്ചുപേർക്കുമായി താമസിക്കാൻ ഒരു ഗൃഹം എങ്കിലും കൊടുക്കണം എന്ന് അപേക്ഷിച്ചു. പക്ഷേ ധൃതരാഷ്ട്രരോ, ദുര്യോധനനൊ ഒന്നിനും തയ്യാറാവാത്തതിനാൽ കൃഷ്ണദൂത് പരാജയമായിരുന്നു.
യുദ്ധ സന്നാഹം
ഭഗവത്ദൂത് പരാജയമായതിനെത്തുടർന്ന് യുദ്ധം തീരുമാനിക്കപ്പെട്ടു. ധർമ്മപുത്രരും, ദുര്യോധനനും തങ്ങളുടെ സുഹൃത്ത്-ബന്ധുരാജ്യങ്ങളിലേക്ക് ദൂതന്മാരെ അയച്ച് സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. രാജ്യം ഭരിക്കുന്ന രാജാവിന്റെ പുത്രനായ ദുര്യോധനനു കൂടുതൽ രാജ്യങ്ങൾ തങ്ങളുടെ സേനയെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ദ്വാരകാസൈന്യം: ദ്വാരകയിലേക്ക് പാണ്ഡവർക്ക് ദൂതനായി പോയത് അർജ്ജുനനും, കൗരവർക്ക് വേണ്ടി ദുര്യോധനനും ആയിരുന്നു. ആദ്യമെത്തിയ ദുര്യോധനൻ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന കൃഷ്ണന്റെ തലയ്ക്കലും, രണ്ടാമതെത്തിയ അർജ്ജുനൻ കാൽക്കലും കൃഷ്ണൻ ഉണരുന്നതും കാത്തിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ സേനാവ്യൂഹം നാരയണിസേന എന്നാണറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കൃഷ്ണൻ ഇരുവർക്കുമായി ഒരു ഭാഗത്ത് കൃഷ്ണൻ നിരായുധനായും, മറുവശത്ത് തന്റെ നാരായണിസൈന്യം പകുത്തു നൽകി. അർജ്ജുനൻ നിരായുധനായ കൃഷ്ണനേയും, ദുര്യോധനൻ സൈന്യത്തേയും സ്വീകരിച്ചു. നാരായണി സൈന്യത്തെ കൂടാതെ മറ്റുള്ള ദ്വാരകാവാസികൾക്ക് ഏതു ഭാഗത്തു ചേരാനും അനുവാദം നൽകി. വിരാടസൈന്യം: വിരാടനും പുത്രനായ ഉത്തരനും അവരുടെ മുഴുവൻ സൈന്യവും പാണ്ഡവപക്ഷം ചേർന്നു. പാഞ്ചാലസൈന്യം: പാണ്ഡവസൈന്യത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗം ദ്രുപദരുടെ പുത്രനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ കീഴിൽ അണിനിരന്ന പാഞ്ചാല സൈന്യമായിരുന്നു. ഈ രാജ്യങ്ങളെ കൂടാതെ പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേരാനായി കാശിരാജാവും, മാത്സ്യരാജാവും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ അയച്ചു കൊടുത്തു. ഈ രണ്ടുരാജ്യങ്ങളും കൗരവ-പാണ്ഡവരുടെ ബന്ധുരാജ്യങ്ങളായിരുന്നു. കാശി രാജകുമാരിമാരാണ് അംബികയും, അംബാലികയും. മാത്സ്യരാജാവ് സത്യവതിയുടെ സഹോദര പുത്രനാണ്. ശിശുപാലന്റെ മരണശേഷം ചേദിരാജ്യം പാണ്ഡവരോട് സ്നേഹബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നതിനാൽ അവരുടെ സൈന്യവും ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ എത്തി പാണ്ഡവസൈന്യത്തിൽ ചേർന്നു. കേകേയവും, മഥുരയും, വിദർഭയും തങ്ങളുടെ സൈന്യത്തെ രണ്ടു കൂട്ടർക്കുമായാണ് കൊടുത്തത്
സേനാ സമൂഹം
പാണ്ഡവസേന: -
സർവ്വസേനാധിപൻ
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ
ഉപസൈന്യാധിപർ
വിരാടൻ
ദ്രുപദൻ
ശിഖണ്ഡി
ഭീമൻ
സാത്യകി
നകുലൻ
സഹദേവൻ
പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ
വിരാടം
പാഞ്ചാലം
കാശി
മാത്സ്യം
ചേദി
പാണ്ഡ്യം
മഗധ
കേകേയം
ദ്വാരക
മഥുര
വിദർഭ
സൈന്യബലം
7അക്ഷൗഹിണികൾ
153,090 ആനകൾ
153,090 രഥങ്ങൾ
459,270 കുതിരകൾ
765,450 കാലാൾ പടകൾ
കൗരവസേന: -
സർവ്വസേനാധിപൻ
ഭീഷ്മർ .
ഉപസൈന്യാധിപർ
ദ്രോണർ
അശ്വത്ഥാമാവ്
കൃപർ
ശല്യർ
ത്രിഗർത്തൻ
കൃതവർമ്മാവ്
ഭഗദത്തൻ
ജയദ്രഥൻ
സൗമദത്തി
ശകുനി
ദുശ്ശാസനൻ
പങ്കെടുത്ത രാജ്യങ്ങൾ
ഹസ്തിനപുരി
അംഗം
സിന്ധ്
അവന്തി
മാഹിഷ്മതി
ഗാന്ധാരം
മാദ്രം
കംബോജം
പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ
കലിംഗം
കേകേയം
ദ്വാരക
മഥുര
വിദർഭ
വാൽഹികം
സൈന്യബലം
11അക്ഷൗഹിണികൾ
240,570 ആനകൾ
240,570 രഥങ്ങൾ
721,710 കുതിരകൾ
1,202,850 കാലാൾ പടകൾ
പാണ്ഡവ സൈന്യം
പാണ്ഡവർ ഏഴു അക്ഷൗഹിണിപടസമൂഹങ്ങളെ ഉപപ്ലാവ്യത്തിൽ സജ്ജമാക്കി. സർവ്വസൈന്യാധിപനായിധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം തന്റെ സേനയെ ഏഴു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് അതിന്റെ നേതൃത്വം വിരാടൻ, ദ്രുപദൻ, ശിഖണ്ഡി, ഭീമൻ, സാത്യകി, നകുലൻ, സഹദേവൻ എന്നിവരിൽ അർപ്പിച്ചു. കൂടാതെ ഏഴു സൈന്യത്തിന്റേയും ഉപനായകസ്ഥാനം അർജ്ജുനനും നൽകി. അർജ്ജുനനു ഉലൂപിയിലുണ്ടായ പുത്രനാണ് ഇരാവാൻ. അതിസമർത്ഥനായ അവൻ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവരെ സഹായിക്കാൻ എത്തിച്ചേർന്നെങ്കിലും യുദ്ധം ചെയ്യാൻ കൃഷ്ണൻ അതിനനുവദിച്ചില്ല. (അവൻ യുദ്ധംചെയ്തിരുന്നെങ്കിൽ ഒരു ദിവസം കൊണ്ട് കൗരവരെ തോൽപ്പിക്കാൻ സാധിക്കുമായിരുന്നു.) യുദ്ധം കണ്ടു നിൽക്കാൻ മാത്രം അവനെ അനുവദിച്ചു. ഭീമനു ഹിഡുംബിയിൽ ജനിച്ചഘടോൽകചൻ തന്റെ സേനാവ്യൂഹവുമായി എത്തി പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്നു.
കൗരവ സൈന്യം
കൗരവപക്ഷത്തിന്റെ നേതൃസ്ഥാനം ഭീഷ്മർ വഹിച്ചു. അദ്ദേഹം സൈന്യത്തെ പതിനൊന്നു വിഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ച് ഓരോന്നിനും ഉപസൈന്യാധിപന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ തലേനാൾ ഭീഷ്മരുമായുണ്ടായ വാഗ്വാദത്തെത്തുടർന്ന് കർണ്ണൻ ഭീഷ്മർക്കൊപ്പം യുദ്ധംചെയ്യില്ല എന്നു നിർബന്ധം പിടിച്ചു. (ആദ്യ പത്തുനാളുകൾ കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്തില്ല). ഭീഷ്മർ കർണ്ണനെ യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ച മാർഗ്ഗമായിരുന്നു ഇത്. (കർണ്ണനും, ഭീഷ്മരും ഒന്നിച്ച് പാണ്ഡവരോട് എതിർത്താൽ അവർക്കു തോൽവി സംഭവിച്ചേക്കാമെന്നു അദ്ദേഹം ഭയപ്പെട്ടിരുന്നു). വിദേഹരാജകുമാരനായ രുഗ്മി (കൃഷ്ണന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണിയുടെ സഹോദരൻ) പാണ്ഡവപക്ഷത്തു ചേർന്ന് യുദ്ധം ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിച്ചുവന്നെങ്കിലും അർജ്ജുനൻ അവനെ പിന്തിരിപ്പിച്ച് അയച്ചു. അതിനെത്തുടർന്ന് രുഗ്മി ദുര്യോധനപക്ഷത്തു ചേർന്നു യുദ്ധം ചെയ്തു. മാദ്രേശനായ ശല്യർ പണ്ടുമുതൽക്കുതന്നെ ധൃതരാഷ്ട്രരോട് സ്നേഹബഹുമാനം പുലർത്തിയിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തോടുള്ള സ്നേഹാദരവാണ് സഹോദരിയായ മാദ്രിയെ ധൃതരാഷ്ട്ര സഹോദരൻ പാണ്ഡുവിനു വിവാഹം ചെയ്തു കൊടുത്തത്. അവസാനഘട്ടത്തിലുണ്ടായ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവരിൽ നിന്നും മാറി നിൽക്കാൻ ശല്യർക്കായില്ല. ശല്യരും മാദ്രസൈന്യവും കൗരവപക്ഷത്തുചേർന്നു യുദ്ധംചെയ്തു. കുന്തിദേവിയുടെ അപേക്ഷയെ തുടർന്ന് അർജ്ജുനനൊഴികെ മറ്റു പാണ്ഡുപുത്രന്മാരെ കൊല്ലില്ല എന്ന് കർണ്ണൻ സമ്മതിച്ചു.
യുദ്ധത്തിനു തലേദിവസം വ്യാസൻധൃതരാഷ്ട്രരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ വരുകയും അദ്ദേഹത്തിനു യുദ്ധം കാണാനായി സചിവനായ സഞ്ജയനുദിവ്യചക്ഷുസ്സ് നൽകി അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ നടക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ തത്സമയം ഹസ്തിനപുരിയിലെ കൊട്ടാരത്തിലിരുന്നു കാണുവാനും അത് അപ്പോൾ തന്നെ മഹാരാജാവിനെ ധരിപ്പിക്കുവാനും ഇതു സഹായകമായി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം മുൻകൂട്ടി മനസ്സിലാക്കിയ ദേവേന്ദ്രൻ ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വന്ന് കർണ്ണനോട് അവന്റെ കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ദാനം ചോദിച്ചു വാങ്ങുന്നു. വന്നത് ദേവേന്ദ്രനാണെന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ടുതന്നെ കർണ്ണൻ തന്റെ ജന്മസിദ്ധമായിരുന്ന കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഇന്ദ്രനു ദാനംചെയ്തു. കവചകുണ്ഡലങ്ങൾ ഉള്ളിടത്തോളം കാലം കർണ്ണനെ ആർക്കും വധിക്കാൻ സാധ്യമായിരുന്നില്ല. അർജ്ജുനനു വിജയം കൈവരിക്കാൻ ഇതു സഹായകമായി. കർണ്ണന്റെ ദാനമാഹാത്മ്യത്തിൽ സന്തുഷ്ടനായി ദേവേന്ദ്രൻ അവനു വിശിഷ്ടമായ വേൽ കൊടുത്ത് അനുഗ്രഹിച്ചു. കർണ്ണൻ ഈ വേൽ അർജ്ജുനനു നേരെ യുദ്ധത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുവാൻവേണ്ടി കരുതിവെച്ചു.
യുദ്ധത്തിലെ സേനാവ്യൂഹങ്ങൾ
ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം (കൊക്കിന്റെ ആകൃതി)
മകരവ്യൂഹം (മുതലയുടെ ആകൃതി)
കൂർമ്മവ്യൂഹം (ആമയുടെ ആകൃതി)
ത്രിശൂലവ്യൂഹം (മൂന്നുമുനയുള്ള ശൂലത്തിന്റെ ആകൃതി)
ചക്രവ്യൂഹം (കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി)
കമലവ്യൂഹം (പൂർണ്ണമായി വിരിഞ്ഞ താമരപ്പൂവിന്റെ ആകൃതി)
ഗരുഡവ്യൂഹം (ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി)
അർണ്ണവ്യൂഹം (സമുദ്രാകൃതി)
മണ്ഡലവ്യൂഹം (ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി)
വജ്രവ്യൂഹം (മിന്നലിന്റെ ആകൃതി)
ശക്തവ്യൂഹം (സമചതുരാകൃതി)
അസുരവ്യൂഹം (രാക്ഷസാകൃതി)
ദേവവ്യൂഹം (അമാനുഷാകൃതി)
സൂചിവ്യൂഹം (സൂചിയുടെ ആകൃതി)
ശൃംഗാരകവ്യൂഹം (വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി)
അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം (ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി)
മാലവ്യൂഹം (പുഷ്പചക്രാകൃതി)
മത്സ്യവ്യൂഹം (മത്സ്യാകൃതി)
യുദ്ധം അനുശാസിച്ച നിയമങ്ങൾ
യുദ്ധം സൂര്യോദയത്തിനുശേഷം തുടങ്ങി, സൂര്യാസ്തമയത്തിനു അവസാനിപ്പിക്കുക.ഇരുപക്ഷത്തിനും സമ്മതമെങ്കിൽ രാത്രിയിൽ യുദ്ധമാവാം.ഒന്നിൽ കൂടുതൽ പേർ ചേർന്ന് തനിച്ച് ഒരാളെ ആക്രമിക്കരുത്.രണ്ടുപേർ തമ്മിൽ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമാവാം, സുദീർഘമായ യുദ്ധത്തിൽ അവർ ഒരേ ആയുധങ്ങൾ വഹിച്ചൊ, ഒരേ വാഹനത്തിലൊ (ആന, തേർ, കുതിര)ആവണം.ഒരാളുപോലും മറ്റുള്ളവരാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട് ആക്രമിക്കപ്പെടരുത്.യുദ്ധത്തിൽ അടിയറവ് പറഞ്ഞവനെ മാന്യമായ യുദ്ധതടവുകാരനായി സംരക്ഷിക്കണം.നിരായുധനെ ആക്രമിക്കരുത്. അബോധാവസ്ഥയിലായവനെ ആക്രമിക്കരുത്.യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കാത്തവനെയോ, മൃഗത്തേയോ ആക്രമിക്കരുത്.പിന്തിരിഞ്ഞോടിയവനെ പിന്തുടർന്ന് ആക്രമിക്കരുത്.സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കരുത്. ഓരോ ആയുധങ്ങൾക്കും അതിന്റെതായ നിബന്ധനകൾ പാലിച്ചാവണം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. (ഉദാ: അരയ്ക്കു താഴോട്ട് ഗദകൊണ്ടടിക്കരുത്).ന്യായരഹിതമായ പോരാട്ടത്തിൽ ആരും ഏർപ്പെടരുത്.
യുദ്ധത്തിൽപങ്കെടുത്ത അഞ്ചുതലമുറകൾ
കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ കൗരവ-പാണ്ഡവ സുഹൃത്-ബന്ധുജനങ്ങളിലായി അഞ്ചു തലമുറയിൽപ്പെട്ടവർ പങ്കെടുത്തു കൊല്ലപ്പെട്ടു. കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം നടക്കുന്നവസരത്തിൽ പങ്കെടുത്തവർ പലരും പ്രായാധിക്യം ഏറിയവരായിരുന്നുവെന്നു മഹാഭാരതത്തിലൂടെ ഗ്രന്ഥകാരൻ പറയുന്നു. യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായമുള്ള വ്യക്തി ശന്തനുവിന്റെഅനുജനും ഭീഷ്മരുടെ ഇളയച്ഛനുമായബാൽഹികനായിരുന്നു. വാൽഹികം എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന അദ്ദേഹം അഞ്ചു തലമുറകളിൽ ആദ്യ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നു പാണ്ഡവർക്കെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്തു.ശന്തനുവിന്റെ ഇളയ സഹോദരനായ അദ്ദേഹം തന്റെ പുത്രന്മാരും പൗത്രന്മാരുമായി ബൃഹത്തായ സേനാസമൂഹത്തോടൊപ്പമായിരുന്നു കൗരവപക്ഷം ചേർന്നത്.ഭീഷ്മപിതാമഹന്റെ ഇളയച്ഛനായിരുന്നബാൽഹികൻ പതിനാലാംനാൾ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. രണ്ടാം തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചത്ഭീഷ്മപിതാമഹനായിരുന്നു. അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിന്റെ പത്താംനാൾ ശരശയ്യയിൽ വീഴുകയും, അതിനുശേഷം ഉത്തരായനം തുടങ്ങി സ്വച്ഛന്ദമൃത്യു വരിക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം തലമുറയിൽ നിരവധിപ്പേർ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തു വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ചു. അതിൽ പ്രധാനികൾ ശല്യർ, ദ്രുപദർ, വിരാടൻ,ശകുനി, സാത്യകി, കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്ഭഗദത്തൻ തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു. നാലാം തലമുറയിലായി പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൗരവർ നൂറുപേരും ഉൾപ്പെട്ടു. അവരെ കൂടാതെ നിരവധിപ്പേർ അവരുടെ സുഹൃത്-ബന്ധുബലത്താൽ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും കൊല്ലപ്പെടുകയും ചെയ്തു. അഞ്ചാം തലമുറ, യുവത്വത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു. പാണ്ഡവരുടേയും, കൗരവരുടേയും പുത്രന്മാരും അവരുടെ ബന്ധുജനങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. അവരിൽ പ്രധാനികളായി അഭിമന്യു, ലക്ഷണൻ, പ്രതിവിന്ധ്യൻ, ശ്രുതസേനൻ,ഉത്തരൻ എന്നിവരായിരുന്നു.
യുദ്ധം
ദുര്യോധനന്റെ അഭ്യർത്ഥനയിൽ സഹദേവൻ കുറിച്ചുകൊടുത്ത മുഹൂർത്തത്തിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ദുര്യോധനൻ തനിക്കു ഉത്തമമായിവരുന്ന സമയംപാണ്ഡുപുത്രനായ സഹദേവന്റെ സഹായത്താൽ ഗ്രഹനില നോക്കി കണ്ട് ആ ദിവസം യുദ്ധം തുടങ്ങാൻ തിരഞ്ഞെടുത്തു (പക്ഷേ ദുര്യോധനൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടുവെന്നുള്ളത് മറ്റൊരു വൈചിത്ര്യം). കാർത്തികമാസത്തിൽ (മലയാള മാസം:വൃശ്ചികം) വെളുത്ത ത്രയോദശി നാളിലാണ് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. ഉത്തരഭാരതത്തിലെഹരിയാനയിൽ സരസ്വതി നദിയുടെയുംദൃഷദ്വതിയുടെയും ഇടയ്ക്കുള്ള ഭൂപ്രദേശമായ കുരുക്ഷേത്രത്തിലാണ് യുദ്ധം നടന്നത്.
ഒന്നാം ദിവസം (ഭീഷ്മപർവ്വം)
വ്യാസൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ഒന്നുമുതൽ പത്തുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ഭീഷ്മപർവ്വത്തിലാണ്. കൗരവസേനയുടെ സർവ്വസേനാധിപനായി ഭീഷ്മരായിരുന്നു ഈ ദിവസങ്ങളിൽ പടനയിച്ചത്, അതിനാൽ ഭീഷ്മപർവ്വം എന്നു ഗ്രന്ഥകർത്താവ് പേരു കൊടുത്തു. ഭീഷ്മപർവ്വത്തിൽ 118 അദ്ധ്യായങ്ങളും 7884 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു.
ഭീഷ്മരെ ആദ്യമായി നേരിട്ടത് ബാലനായ അഭിമന്യുവായിരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയവനും, കുറഞ്ഞവനും തമ്മിലാണ് ആദ്യ പോരാട്ടം തുടങ്ങിയത്. കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും ഭീഷ്മരെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. അഭിമന്യു ക്ഷീണിക്കുന്നതു മനസ്സിലാക്കി മാതുലന്മാരായ ഉത്തരനും, ശ്വേതനും (വിരാടപുത്രന്മാർ) സഹായത്തിനെത്തി. യുദ്ധത്തിനൊടുവിൽ ശല്യർ ഉത്തരനേയും, ഭീഷ്മർ ശ്വേതനേയും വധിച്ചു. ഒന്നാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ പാണ്ഡവസേനക്ക് കനത്തനാശം സംഭവിച്ചു. സങ്കടപ്പെട്ട് കുടീരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ യുധിഷ്ഠിരനോട് അവസാനവിജയം പാണ്ഡവർക്കാണെന്ന് പറഞ്ഞ് കൃഷ്ണൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു.
പാണ്ഡവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ‍
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
ഉത്തരൻ (ശല്യർ)
ശ്വേതൻ (ഭീഷ്മർ)
കൗരവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ഭീഷ്മർ
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
0
രണ്ടാം ദിവസം (ഭീഷ്മപർവ്വം)
ഭീഷ്മർ രണ്ടാം ദിവസം അർജ്ജുനനുമായി ഏറ്റുമുട്ടി. അർജ്ജുനന്റെ പാശുപതാസ്ത്രത്തിന്റെ ശക്തിയിൽ കൗരവസേനക്ക് നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങൾ സംഭവിച്ചു. കുരുക്ഷേത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് ദ്രോണരും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഉഗ്രപോരാട്ടം ആരംഭിച്ചു. പലപ്രാവശ്യം ദ്രോണർ പാഞ്ചാലപുത്രന്റെ വില്ലു മുറിച്ചു. അവശനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ഭീമൻ തന്റെ രഥത്തിലേറ്റി രക്ഷപെടുത്തി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന് ദുര്യോധനൻ കലിംഗസേനയെ ഭീമനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. ഭീമൻ ഒന്നൊഴിയാതെ എല്ലാ കലിംഗ പടയാളികളെയും രണ്ടാം ദിവസത്തെ യുദ്ധത്തിൽ കൊന്നൊടുക്കി. കൗരവപടയുടെ തിരിച്ചോട്ടം തടയുവാൻ ഭീഷ്മർ അവിടെ എത്തിയെങ്കിലും സാത്യകിയുടെ ബാണമേറ്റ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തേരാളി കൊല്ലപ്പെട്ടു. സാരഥിയില്ലാതെ ഭീഷ്മർ യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. ഭീമ പുത്രൻ ഘടോത്ക്കചനും നകുല-സഹദേവന്മാരും ഏറ്റവും പുറകിലായി ധർമ്മപുത്രരും അവിടെ എത്തുകയും കൗരവരുടെ പല സൈന്യവ്യൂഹങ്ങളേയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്തു.
പാണ്ഡവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ‍
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
0
കൗരവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ഭീഷ്മർ
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
കലിംഗസേന (ഭീമൻ)
മൂന്നാം ദിവസം (ഭീഷ്മപർവ്വം)
രണ്ടാം ദിവസത്തെ ദയനീയ പരാജയം മനസ്സിലാക്കി ഭീഷ്മർ തന്റെ സേനയെ ഗരുഡവ്യൂഹമായി നിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിനെ എതിർക്കാൻധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പാണ്ഡവസേനയെ ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതിയിൽ വ്യൂഹം ചമച്ചു നേതൃത്വം നൽകി. അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹത്തിന്റെ ഒരു മുഖത്ത് ഭീമനും മറ്റേതിൽ അർജ്ജുനനും നിലയുറപ്പിച്ചു. യുദ്ധക്കളത്തിന്റെ മറ്റൊരു വശത്ത് സാത്യകിയും അഭിമന്യുവും ചേർന്ന് ഗാന്ധാരസേനയെ മുഴുവനായും ഇല്ലാതാക്കി. ഭീഷ്മരും, ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും ചേർന്നു ധർമ്മപുത്രരെ ആക്രമിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ നകുല-സഹദേവന്മാരും, ഭീമനും, ഘടോത്ക്കചനും എത്തി യുധിഷ്ഠിരനെ സഹായിച്ചു. ഘടോത്ക്കചന്റെ ആയുധപ്രഹരമേറ്റ് ബോധരഹിതനായ ദുര്യോധനനെ ദ്രോണർ രക്ഷപെടുത്തി. അതിനെത്തുടർന്ന് അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുമായി ഏറ്റുമുട്ടുകയും ഭീഷ്മർ വിജയലക്ഷ്യത്താൽ യുദ്ധനീതിമറന്നു അവനെ ആക്രമിക്കുകയും ചെയ്തു. അർജ്ജുനനെ കൊല്ലുമെന്ന അവസരം വന്നപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ ഭീഷ്മരുടെ നേർക്ക് സുദർശനചക്രമെടുത്തു. കൃഷ്ണന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച ഭീഷ്മർ നിരായുധനായി തലകുനിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ കൃഷ്ണനെ ആയുധമെടുക്കില്ല എന്നുള്ള കൃഷ്ണ വചനം ഓർമ്മപ്പെടുത്തി. ഇതുകേട്ട് കൃഷ്ണൻ ശാന്തനായി സുദർശനം തിരിച്ചെടുത്തു.
പാണ്ഡവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ‍
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
0
ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ :-
അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം (ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി)
കൗരവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ഭീഷ്മർ
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
ഗാന്ധാരസേന (അഭിമന്യു+സാത്യകി)
ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ :-
ഗരുഡവ്യൂഹം (ചിറകുവിരിച്ച പരുന്തിന്റെ ആകൃതി)
നാലാം ദിവസം (ഭീഷ്മപർവ്വം)
നാലാം ദിവസം ഭീമസേനനും,അഭിമന്യുവും ഇരുവശങ്ങളിലൂടെകൗരവസേനയെ തകർത്തു മുന്നേറി. ഭീമനെ എതിരിടാൻ ദുര്യോധനൻ, അവന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരേയും, ആയിരക്കണക്കിനു മത്തഗജങ്ങളേയുംഅവന്റെ നേർക്കയച്ചു. ക്രൂദ്ധനായ ഭീമൻ ഗദയുമായി തേരിൽ നിന്നും പുറത്തിറങ്ങി മുഴുവൻ ആനകളേയും, ദുര്യോധനന്റെ പതിമൂന്നനുജന്മാരെയും കൊന്നു. അനുജന്മാർ മരിച്ചതു കണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഭീമനു നേർക്ക് പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും കൂടുതൽ എതിർത്തു നിൽക്കാനാവാതെ യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിന്നും അവൻ മാറിക്കളഞ്ഞു. ഇതിനിടയിൽ ഭീമനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ പുത്രനായ ഘടോത്ക്കചനും നിരവധിപേരെ കൊന്നു. അന്നേ ദിവസം കുരുക്ഷേത്രയിലെ മറ്റൊരുവശത്ത് സ്വാലനും ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും തമ്മിൽ ഏറ്റുമുട്ടുകയും, സ്വാലനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനുശേഷം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് യുദ്ധം ചെയ്ത മാദ്രേശന്റെ അനുജന്മാരെയും അവൻ കൊന്നുകളഞ്ഞു. തുടർച്ചയായി മൂന്നുദിവസങ്ങളും പരാജയപ്പെട്ട് ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്നു ഭയപ്പെട്ടു സങ്കടം പറഞ്ഞു. ഭീഷ്മരും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ദുര്യോധനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി തിരിച്ചയച്ചു.
പാണ്ഡവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ‍
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
0
കൗരവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ഭീഷ്മർ
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
പതിമൂന്നു ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)
മാദ്രേശന്മാർ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)
സ്വാലൻ (ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)
അഞ്ചാം ദിവസം (ഭീഷ്മപർവ്വം)
തുടർച്ചയായ മൂന്നുദിവസങ്ങളിലെ തോൽവിക്കു മറുപടി പറയാനായികൗരവർ ഭീഷ്മരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ശക്തവ്യൂഹം ചമച്ചു. പാണ്ഡവർ ഭീമന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മണ്ഡലവ്യൂഹവും ചമച്ചു അണിനിരന്നു. ഭീമന്റെ രഥത്തിനു പുറകിലായി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനും, സാത്യകിയുടേയും, ശിഖണ്ഡിയുടേയും രഥങ്ങൾ അണിനിരന്നു. അവയ്ക്കും പുറകിലായി നകുല-സഹദേവന്മാരുടേയും ധർമ്മപുത്രരുടേയും രഥങ്ങൾ നിരന്നു. അതിനു പിറകിലായി മറ്റു മുൻനിര യോദ്ധാക്കളും അണിനിരന്നു. ഭീഷ്മർ നിരവധി പാണ്ഡവസേനകളെ ഛിന്നഭിന്നമാക്കി മുന്നേറി. പാണ്ഡവസൈന്യം പലവസരങ്ങളിലും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. പക്ഷേ മദ്ധ്യാഹ്നത്തിനുശേഷം നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും ചേർന്ന് അനവധി കൗരവസൈന്യങ്ങളെ കൊന്നു.
പാണ്ഡവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ‍
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
സാത്യകിയുടെ 10 പുത്രന്മാർ (ഭൂരിശ്രവസ്സ്)
ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ :-
മണ്ഡലവ്യൂഹം (ആകാശഗംഗയുടെ ആകൃതി)
കൗരവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ഭീഷ്മർ
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
0
ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ :-
ശക്തവ്യൂഹം (സമചതുരത്തിന്റെ ആകൃതി)
ആറാം ദിവസം (ഭീഷ്മപർവ്വം)
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മകരവ്യൂഹവും അതിനെതിരായി ഭീഷ്മർ ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹവും ചമച്ച് സൈന്യങ്ങളെ അണിനിരത്തി. അഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കു ശേഷം അന്ന് ആദ്യമായി ദ്രോണരെ തോൽപ്പിക്കാൻ പാണ്ഡവസേനക്കായി. പാണ്ഡവർ ദ്രോണരുടെ രഥം തകർത്തു, അദ്ദേഹം പ്രാണരക്ഷാർത്ഥം അവിടെനിന്നും ഓടി രക്ഷപെട്ടു. ഭീമനെ പിടിച്ചുകെട്ടാൻ ദുര്യോധനൻ വലിയ സൈന്യവ്യൂഹമാണ് നിയോഗിച്ചത്. അഭിമന്യു സഹായത്തിനു വന്ന് ഭീമനെ അതിൽ നിന്നും രക്ഷിക്കുവാൻ സാധിച്ചു. അതിനിടയിൽ ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് ദുര്യോധനൻ തേർത്തട്ടിൽ ബോധരഹിതനായി വീണു. കൃപർ വന്നു രക്ഷിച്ചിരുന്നില്ലെങ്കിൽ ദുര്യോധനനെ ഭീമൻ ആറാംനാൾ വധിക്കുമായിരുന്നു. തന്റെ പത്തു പുത്രന്മാരെ വധിച്ച ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ടുകണ്ട സാത്യകി അവനെ കൊല്ലാൻ കഠിനശ്രമം നടത്തിയെങ്കിലും വിജയിച്ചില്ല.
പാണ്ഡവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ‍
ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ :-
മകരവ്യൂഹം (മുതലയുടെ ആകൃതി)
കൗരവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ഭീഷ്മർ
ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ :-
ക്രൗഞ്ചവ്യൂഹം (കൊക്കിന്റെ ആകൃതി)
ഏഴാം ദിവസം (ഭീഷ്മപർവ്വം)
ഏഴാം ദിവസം യുധിഷ്ഠിരന്റെനേതൃത്വത്തിൽ വജ്രവ്യൂഹം ചമച്ച പാണ്ഡവരെ എതിരിടാൻ കൗരവർ ത്രിശൂലവ്യൂഹം ചമച്ചു. മിന്നൽപിണർ പോലെ അടർക്കളത്തിൽ പലസ്ഥലങ്ങളിലും ഒറ്റയ്ക്കൊറ്റയ്ക്ക് യുദ്ധങ്ങൾ നടന്നു. വിരാടനും ദ്രോണരും ഏറ്റുമുട്ടി. വിരാടന്റെ സഹായത്തിനെത്തിയ പുത്രനായ ശംഖനെ ദ്രോണർ വധിച്ചു. വൃദ്ധനായ ഭൂരിശ്രവസ്സിനെ നേരിട്ട ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വക്ഷസ്സിൽ 96 അമ്പുകൾ തറച്ചുവെങ്കിലും അതിപരാക്രമിയായ അദ്ദേഹം കീഴടങ്ങാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ പരാജയപ്പെടുത്തി അവിടെ നിന്നും ഓടിച്ചു. പാണ്ഡവസേനയുടെ അതിപ്രഹരമായ യുദ്ധത്തിൽ വൃദ്ധനായ കൃപാചാര്യർ ബോധരഹിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണു.
പാണ്ഡവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ‍
ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ :-
വജ്ര വ്യൂഹം (മിന്നൽ പിണരിന്റെ ആകൃതി)
കൗരവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ഭീഷ്മർ
ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ :-
ത്രിശൂലവ്യൂഹം (മൂന്നു മുനയുള്ള ശുലത്തിന്റെ ആകൃതി)
എട്ടാം ദിവസം (ഭീഷ്മപർവ്വം)
കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്ന് യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടാതിരുന്ന ഇരാവാൻ ആദ്യമായി യുദ്ധം ചെയ്ത ദിവസമായിരുന്നു എട്ടാം ദിവസം. ഭീമൻ തന്റെ വനവാസകാലത്തു വധിച്ച കൃമ്മിരന്റെ പുത്രനായ അലംബുസന്റെ മായാപ്രയോഗത്തിൽ പാണ്ഡവസേന പലപ്പോഴും പകച്ചു നിന്നു. അവന്റെ മായാശക്തിയിലുള്ള ആകാശയുദ്ധത്തിൽ അർജ്ജുനനും ഭീമനും സാരമായി പരിക്കേറ്റു. നാഗകന്യാപുത്രനായ ഇരാവാൻഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനനെ സഹായിച്ച് അലംബുസനെതിരായി അതിശക്തമായി നേരിട്ടു. അലംബുസനെ സഹായിക്കാനെത്തിയ ശകുനിയുടെ പുത്രനായ ഉലൂകനെയും ഇരാവാൻ വധിച്ചു. ഭീമൻ ദുര്യോധനന്റെ എട്ട് അനുജന്മാരെ എട്ടാംദിവസം കൊന്നു അതിനെ തുടർന്ന് ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും ഘടോത്ക്കചൻ തന്റെ ഇരുമ്പുഗദയുമായി നേരിട്ടു. എട്ടാംദിവസം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഇരുപക്ഷത്തുമായി എട്ട്അക്ഷൗഹിണിപടകൾ ഇല്ലാതായി. പിറ്റേന്ന് സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ഉലൂപിയിൽ അർജ്ജുനനു ജനിച്ച ഇരവാനും കൃഷ്ണശാപത്താൽ മരിച്ചുവീണു.
പാണ്ഡവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ‍
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
ഇരാവാൻ
കൗരവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ഭീഷ്മർ
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
ഉലൂകൻ (ഇരാവാൻ)
എട്ട് ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)
ശകുനിയുടെ അനുജന്മാർ (ഇരാവാൻ)
ഒൻപതാം ദിവസം (ഭീഷ്മപർവ്വം)
ഇരവാന്റെ മരണത്തിനു കാരണമായ അലംബുസനെ വധിക്കണമെന്നുള്ള ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് പാണ്ഡവർ യുദ്ധം തുടങ്ങിയത്. അഭിമന്യുവും,ഘടോത്ക്കചനും അലംബുസനെതിരായി യുദ്ധം ചെയ്ത് അതിധീരമായി അവനെ നേരിട്ടുവെങ്കിലും മരണത്തിൽ നിന്നും അലംബുസൻ രക്ഷപെട്ടോടി. അർജ്ജുനനെ നേരിട്ട ഭീഷ്മർ അവനെ നിഷ്പ്രയാസം നിരായുധനാക്കി, ഭീഷ്മരുടെ അതിശക്തമായ ബാണങ്ങളേറ്റ് അവശനായി അർജ്ജുനൻ തേർതട്ടിൽ വീണുപോയി. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരാൽ വധിക്കപ്പെടുമെന്നവസരത്തിൽ കൃഷ്ണൻ സുദർശനചക്രവുമായി ഭീഷ്മർക്കു നേരെ എഴുന്നേറ്റു. ഭഗവാൻ ചക്രധാരിയായി നിൽക്കുന്നതുകണ്ട് ഭയഭക്തി ബഹുമാനത്തോടെ ഭഗവാന്റെ കൈയ്യാൽ മരിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ച് രണ്ടുകൈയ്യും കൂപ്പി ഭീഷ്മരും തേരിൽ നിന്നും ഇറങ്ങി ശിരസ്സു നമിച്ചു നിന്നു. ഇതുകണ്ട് അർജ്ജുനൻ ഭഗവാൻ കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ ആയുധം എടുക്കില്ല എന്നുള്ളത് വീണ്ടും ഓർമ്മിപ്പിച്ചു. ഇതോടെ സൂര്യാസ്തമയവും കഴിഞ്ഞു യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് ഇരുകൂട്ടരും മടങ്ങി. ഒൻപതു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിട്ടും വിജയം കൈവരിക്കാൻ സാധിക്കാതെ വിഷമിക്കുന്ന പാണ്ഡവരെ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രി ഭീഷ്മരുടെ കുടീരത്തിൽ കൊണ്ടുപോയി. അവരുടെ മനോഗതം മനസ്സിലാക്കിയ ഭീഷ്മർ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി യുദ്ധംചെയ്യാൻ ഉപദേശിച്ചു.
പാണ്ഡവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ‍
കൗരവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ഭീഷ്മർ
പത്താം ദിവസം (ഭീഷ്മപർവ്വം)
പത്താം ദിവസം പാണ്ഡവർധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ സ്ഥാനത്ത് ശിഖണ്ഡിയെനിർത്തി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. അതിധീരമായി ഏവരും യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടു. ദുര്യോധനൻ ഭീഷ്മർക്കു തുണയായി ദുശ്ശാസനനെ നിയോഗിച്ചിരുന്നു. അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരോട് എതിരിട്ടപ്പോൾ ശിഖണ്ഡിയെ മുന്നിൽ നിർത്തി ബാണങ്ങൾ എയ്തു. ശിഖണ്ഡിയെ കണ്ടമാത്രയിൽ ഭീഷ്മർ അവനെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്യാതെ അർജ്ജുനനു നേർക്ക് തിരിഞ്ഞു. അർജ്ജുനനും ശിഖണ്ഡിയും ഒരു പോലെതന്നെ ഭീഷ്മർക്കുനേരെ ബാണങ്ങൾ പൊഴിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശിഖണ്ഡിയുടെ മുമ്പിൽ ഭീഷ്മരുടെ വീര്യം സ്തംഭിച്ചുപോയി. ഈ അവസരം പാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ ഭീഷ്മരുടെ ശരീരം മുഴുവനും അസ്ത്രങ്ങളാൽ എയ്തുനിറച്ചു. (അഷ്ടവസുക്കളിൽ ഇളയവനായ പ്രഭാസനെ (ഭീഷ്മർ) തിരിച്ചു ദേവലോകത്തേക്ക് കൂട്ടികൊണ്ടുപോകാൻ വസുക്കളേവരും അവിടെ സന്നിഹിതരായിരുന്നു).ശരശയ്യയിൽ വീണ ഭീഷ്മർ അടുത്തുനിന്ന ദുശ്ശാസനനോട് ഇനിയെങ്കിലും യുദ്ധം മതിയാക്കാൻ ഉപദേശിച്ചു.
ശരശയ്യ
ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തോടെ കൗരവപട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അന്നു യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും മടങ്ങി. പക്ഷേ പാണ്ഡവരും, കൗരവരും മാത്രം ഭീഷ്മർക്കു ചുറ്റും സങ്കടപ്പെട്ടു നിന്നു. ശക്തിയില്ലാതെ താഴേക്ക് തൂങ്ങിക്കിടന്ന ശിരസ്സു നേരെയാക്കാൻ ഭീഷ്മരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം അർജ്ജുനൻ രണ്ട് അസ്ത്രങ്ങൾ എയ്തു താങ്ങുകൊടുത്തു. ഭീഷ്മർ വീണതോടെ കൗരവരുടെ വീര്യമെല്ലാം ഇല്ലാതായി. പാണ്ഡവർക്ക് സന്തോഷവും സങ്കടവും ഒരുപോലെ തോന്നി. താൻ ഉത്തരായനം തുടങ്ങുന്നവരെ മരിക്കാതെ ഇവിടെ കിടക്കും നിങ്ങൾക്ക് എല്ലാവരും കുടീരങ്ങളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോകാമെന്നുള്ള ഭീഷ്മരുടെ നിർബന്ധത്താൽ ഏവരും രാത്രിതന്നെ മടങ്ങി. പിറ്റേന്ന് രാവിലെ കൗരവ-പാണ്ഡവ പുത്രന്മാർ പിതാമഹനെ കാണാൻ എത്തി. അദ്ദേഹത്തിനു ദാഹമുണ്ടെന്നറിയിച്ചപ്പോൾ അർജ്ജുനൻ ഭൂമിയിൽ നിന്നും ഗംഗാജലത്തിന്റെ സ്രോതസ്സ് അവിടെ ഉണ്ടാക്കിക്കൊടുത്തു. അതിനുശേഷം കർണ്ണൻ ഭീഷ്മരെ കാണാൻ എത്തി. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ആദ്യമായി കർണ്ണൻ വരുന്നത് അന്നായിരുന്നു. ഭീഷ്മർ യുദ്ധത്തിൽ വീണതിനുശേഷമാണ് കർണ്ണൻ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്.
പാണ്ഡവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ‍
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
0
കൗരവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ഭീഷ്മർ
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
ഭീഷ്മർ ശരശയ്യയിൽ (ശിഖണ്ഡി+അർജ്ജുനൻ)
പതിനൊന്നാം ദിവസം (ദ്രോണപർവ്വം)
ഭീഷ്മരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻ ആചാര്യനായ ദ്രോണരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള അഞ്ചു ദിവസങ്ങൾ ദ്രോണാചാര്യർ കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകി. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനൊന്നു മുതൽ പതിനഞ്ചുവരെയുള്ള യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ദ്രോണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ദ്രോണരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ആ പേരു കൊടുത്തു. ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ 170 അദ്ധ്യായങ്ങളും 10950 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. പല പ്രമുഖരും മരിച്ചു വീഴുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങളോടെ വളരെ വിശദമായിതന്നെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ ദിവസങ്ങൾ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിരിക്കുന്നു.
കർണ്ണൻ ആദ്യമായി യുദ്ധക്കളത്തിൽ എത്തുന്നത് ഈ ദിവസമാണ്. ആദ്യ പത്തുദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടില്ല. ധർമ്മപുത്രരെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുവാൻ ദ്രോണർ പദ്ധതിയിട്ടു. ജീവനോടെ യുധിഷ്ഠിരനെ പിടിച്ചാൽ അതിലൂടെ പാണ്ഡവരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി മറ്റുകാര്യങ്ങൾ സാധിക്കാമെന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് ഇതിനു മുതിർന്നത്. ദ്രോണരും, കർണ്ണനും, ദുര്യോധനാദികളും ഒത്തുചേർന്ന് യുധിഷ്ഠിരനെതിരായി യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരന്റെ വില്ലുമുറിച്ച് അതിനു വഴിയൊരുക്കി. യുധിഷ്ഠിരൻ പിടിക്കപ്പെടുമെന്നഘട്ടത്തിൽ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ അവിടെ എത്തുകയും യുധിഷ്ഠിരനെ രക്ഷപെടുത്തുകയും ചെയ്തു. പാഞ്ചാല രാജകുമാരനായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ പലതവണ ദ്രോണാചാര്യരെ ആക്രമിച്ചു, പക്ഷേ പല സന്ദർഭത്തിലും പാഞ്ചാലകുമാരനു പിന്തിരിഞ്ഞോടേണ്ടിവന്നു. (ഗ്രന്ഥകർത്താവിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ യുദ്ധസമയത്ത് ദ്രോണർക്ക് 85 വയസ്സുണ്ടായിരുന്നു).
പാണ്ഡവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ‍
കൗരവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ദ്രോണർ
പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം (ദ്രോണപർവ്വം)
പന്ത്രണ്ടാം ദിവസവും ദ്രോണർ യുധിഷ്ഠിരനെ ജീവനോടെ ബന്ധിക്കുന്നതിനായി മഹാവ്യൂഹം (ദേവവ്യൂഹം) ചമച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ശൃംഗാരകവ്യൂഹവും ചമച്ച് അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ഭീമാർജ്ജുനന്മാരുടെ ആക്രമണത്തിൽ കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. കൗരവപ്പടയെ തിരിച്ചു യുദ്ധഭൂമിയിൽ നിർത്താനായി ദുര്യോധനൻപ്രാഗ്ജ്യോതിഷത്തിലെ രാജാവായിരുന്ന ഭഗദത്തനെ നിയോഗിച്ചു. കൃഷ്ണനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ട നരകാസുരന്റെ പുത്രനായിരുന്നു ഭഗദത്തൻ. വാർദ്ധക്യം ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആനപ്പുറത്തേറിവന്ന ഭഗദത്തൻ പാണ്ഡവസേനയെ നയിച്ച ഭീമനോട് ഏറ്റുമുട്ടി. ഭഗദത്തൻ വൈഷ്ണാവസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ച് പാണ്ഡവസേനയെ അതിഭീകരമായി കൊന്നൊടുക്കി. മറ്റാർക്കും തടുക്കാനാവാഞ്ഞ വൈഷ്ണവാസ്ത്രത്തെ കൃഷ്ണൻ നിർവീര്യമാക്കി. ഭഗദത്തന്റെ കൊലയാനയെ അഷ്ടദിക് ഗജങ്ങളിൽഒന്നായ സുപ്രതികനോടാണ്ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നത്. ഭഗദത്തന്റെ ആന ഭീമനെ എടുത്ത് മേല്പോട്ട് എറിഞ്ഞു; ഭീമൻ താഴേക്ക് പതിക്കുമ്പോൾ കൊമ്പിൽ കോർത്ത് കൊല്ലാനായി കൊമ്പുകൾ മുകളിലോട്ടാക്കി നിർത്തി. ആ സമയത്ത് അർജ്ജുനൻ അവിടെ എത്തുകയും, ഒരു അമ്പിനാൽ ആനയുടെ ശിരസ്സും, മേല്പോട്ടാക്കി നിർത്തിയിരുന്ന വാലും, ഭഗദത്തന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ച് ഭീമനെ രക്ഷപെടുത്തി. ഭഗദത്തന്റെ മരണം കൗരവസേനയ്ക്ക് വലിയ ആഘാതം ഏൽപ്പിച്ചു.
ഭഗദത്തന്റെ മരണത്തെ തുടർന്ന്, അവന്റെ പുത്രനെ നകുലനും കർണ്ണപുത്രനായ വൃക്ഷസേനനെ അർജ്ജുനനും വധിച്ചു. ഇതുകണ്ട് പാണ്ഡവസേനയോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ മറ്റു കർണ്ണപുത്രന്മാരും നകുലനാൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. മക്കളുടെ ദുരന്തവിവരം അറിഞ്ഞ കർണ്ണൻ കൂടുതൽ സമയം യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിൽക്കാനാവാതെ മടങ്ങി. കൗരവസേനയ്ക്കു അതിഭീകരമായ പരാജയമായിരുന്നു പന്ത്രണ്ടാം ദിവസം. ദുഃഖിതനായ ദുര്യോധനൻ അന്ന് യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ദ്രോണാചാര്യരേയും കർണ്ണനേയും ശകുനിയേയും, ജയദ്രഥനേയും തന്റെ കുടീരത്തിലേക്ക് വിളിച്ചു വരുത്തി. അടുത്തനാൾ എങ്ങനെ പാണ്ഡവസേനയെ തകർക്കാമെന്നുള്ള ചർച്ചകൾ ചെയ്തു. ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ഒരുക്കുവാനും അതിലൂടെ അടുത്ത ദിവസം പാണ്ഡവസേനയെ വിദഗ്ദ്ധമായി എതിരിടാനും പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണംചെയ്തു ഏവരും അന്നേക്ക് പിരിഞ്ഞു.
പാണ്ഡവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ‍
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
ദർശൻ (ഭഗദത്തൻ)
ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ :-
ശൃംഗാരകവ്യൂഹം (വളഞ്ഞ കൊമ്പിന്റെ ആകൃതി)
കൗരവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ദ്രോണർ
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
ഭഗദത്തൻ, വൃക്ഷസേനൻ (അർജുനൻ)
കർണ്ണപുത്രർ, ഭഗദത്തപുത്രൻ (നകുലൻ)
ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ :-
ദേവവ്യൂഹം (അമാനുഷാകൃതി)
പതിമൂന്നാം ദിവസം (ദ്രോണപർവ്വം)
പതിമൂന്നാം നാൾ ത്രിഗർത്ത രാജാവായസുശർമ്മൻ ദക്ഷിണ സമരമുഖത്തുംദ്രോണർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് ഉത്തരഭാഗത്തും നിലയുറപ്പിച്ചു. ചക്രവ്യൂഹത്തിൽ ദ്രോണരെ കൂടാതെഅശ്വത്ഥാമാവ്, കർണ്ണൻ, ജയദ്രഥൻ,ദുശ്ശാസനൻ, ദുര്യോധനപുത്രനായലക്ഷണൻ, ശല്യർ തുടങ്ങിയവർ നിലയുറപ്പിച്ചു. ത്രിഗർത്തനെ സഹായിക്കാൻ കംബോജ രാജാവ് സുദക്ഷിണനും, കൃമ്മീര പുത്രനായ അലംബുസനും തങ്ങളുടെ സേനാവ്യൂഹത്തോടെ എതിരിടാൻ തുടങ്ങി. അതിശക്തമായ കൗരവസേനയുടെ ഉത്തരഭാഗത്തുനിന്നുള്ള ആക്രമണത്തിൽ പാണ്ഡവപ്പട തിരിഞ്ഞോടി തുടങ്ങി. ഇതുമനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ത്രിഗർത്തനോട് ഏറ്റുമുട്ടി കൗരവസേനയെ ശക്തമായി എതിർത്തു. അർജ്ജുനൻ ഉത്തരഭാഗത്തു നിന്നു യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചുനിന്ന ദ്രോണർ ധർമ്മപുത്രരോടു ഏറ്റുമുട്ടി.
ചക്രവ്യൂഹം
ദുര്യോധന നിർദ്ദേശപ്രകാരം ദ്രോണർ അർജ്ജുനനെ അടർക്കളത്തിൽ നിന്നകറ്റി നിർത്തി ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ചു യുധിഷ്ഠിരനെ ബന്ധനസ്ഥനാക്കുവാനുള്ള മികച്ചയുദ്ധതന്ത്രമാണ് ഇതുകൊണ്ടു ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഒരു പക്ഷേ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കുവാനും പാണ്ഡവരെ വീണ്ടും മറ്റൊരു വനവാസത്തിനയക്കുവാനും പതിമൂന്നാം നാളിലെ ഈ യുദ്ധംകൊണ്ടു സാധിക്കുമായിരുന്നു. അതാണ് കൗരവപക്ഷം തലേനാൾ തീരുമാനിച്ചുറപ്പിച്ചത്. വ്യാസൻമഹാഭാരതത്തിൽ ചക്രവ്യൂഹം എന്നും,എഴുത്തച്ഛൻ തന്റെ കൃതിയിൽ പത്മവ്യൂഹം എന്നും പറയുന്നു. മുൻ‌കൂട്ടിയുള്ള പടയൊരുക്കങ്ങളും സേനാവിന്യാസങ്ങളും ഈ വ്യൂഹത്തിൽ പ്രത്യക്ഷത്തിലുണ്ടാവില്ല എന്നുള്ളതാണ് ഈ യുദ്ധവ്യൂഹത്തിനുള്ള പ്രധാന പ്രത്യേകത. കൂമ്പടയുവാൻ തുടങ്ങുന്ന ഒരു താമരയുടെ രൂപത്തിലാണു് സേനാവിന്യാസം എന്നതിനാലാവാം ചക്രവ്യൂഹം പത്മവ്യൂഹമായി എഴുത്തച്ഛൻ എഴുതിയത്. പ്രധാന ഗ്രന്ഥകർത്താവായ വ്യാസനു മുൻതൂക്കം നൽകുമ്പോൾ ചക്രവ്യൂഹം എന്നതാവും ചേരുക. ശത്രു ഉള്ളിലേക്ക് കടക്കുംതോറും വ്യൂഹത്തിലെ ഉള്ളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം ചെറുതായി വരുന്ന രീതിയിലാണ് ഇതിലെ പടനീക്കം. അകത്തും പുറത്തും നിൽക്കുന്ന പോരാളികൾ ഒരു ഭ്രമണപഥത്തിലെന്നവണ്ണം കറങ്ങികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. മഹാരഥികൾ അവരവരുടെ യുദ്ധസ്ഥാനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഇരുദിശകളിലും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ സേനാവിന്യാസം തകർക്കുക വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടേറിയതായിരുന്നുവെന്നു വ്യാസമഹാഭാരതത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ എഴുതിയിരിക്കുന്നു.
പതിനായിരക്കണക്കിനു പാണ്ഡവസേനകളെ ദ്രോണാചാര്യർ ചക്രവ്യൂഹം ചമച്ച് കൊന്നുതുടങ്ങി. ഇതുകണ്ടു ഭയവിഹ്വലനായ ധർമ്മപുത്രർ അഭിമന്യുവിനെ ചക്രവ്യൂഹം തകർക്കാൻ നിയോഗിച്ചു. അവനെ സഹായിക്കാൻ ഘടോൽകചനും എത്തി. അഭിമന്യു ധീരനായി ചക്രവ്യൂഹം ഭേദിച്ച് ഉള്ളിൽക്കയറി. ഭീമനും, യുധിഷ്ഠിരനും, നകുല-സഹദേവന്മാരും അഭിമന്യുവിനെ സഹായിക്കാൻ എത്തി. ചക്രവ്യൂഹത്തിന്റെ പുറത്തുനിൽക്കുന്ന യോദ്ധാക്കളെ ചെറുത്ത് നിർത്തുകയും അവരെ തോൽപ്പിച്ച് ഉള്ളിൽ കടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയുമായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. പക്ഷേ ജയദ്രഥൻ അവരെ എല്ലാവരെയും തടഞ്ഞു നിർത്തി അതിധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്തു. (അർജ്ജുനനെ ഒഴിച്ച് പാണ്ഡവരെ നാലുപേരെയും യുദ്ധത്തിൽ ഒരു പ്രാവശ്യം തടഞ്ഞു നിർത്താനുള്ള വരം ശിവനിൽ നിന്നും ജയദ്രഥൻ സമ്പാദിച്ചിരുന്നു). ഘടോൽകചന്റെ ശക്തമായ ആക്രമണവും ജയദ്രഥന്റെ ചെറുത്തു നിൽപ്പിനു മുൻപിൽ ഒരു പ്രയോജനവും ചെയ്തില്ല. ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലകപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനു പുറത്തുകടക്കാൻ കഴിയാതെ വന്നു. അവനെ തനിച്ച് കൗരവസേന ചുറ്റുംനിന്നു ആക്രമിക്കാൻ ഇതുമൂലം സാധിച്ചു.
ഒടുവിൽ അഭിമന്യു തനിച്ച് ഉള്ളിൽ നിന്നു കൗരവർക്കെതിരെ യുദ്ധം ചെയ്തു. അഭിമന്യുവിനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ദുര്യോധനപുത്രനായ ലക്ഷണനെ അഭിമന്യു ഒരസ്ത്രത്താൽ തലമുറിച്ചു കൊന്നു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് അവനോട് ഏറ്റുമുട്ടിയ ശകുനിയുടെ സഹോദന്മാരെയും, ബൃഹൽബലനേയും അഭിമന്യു വധിച്ചു. ഈ സമയം കർണ്ണൻ ഒളിയമ്പെയ്ത് അഭിമന്യുവിന്റെ വില്ലിന്റെ ഞാൺ മുറിച്ചു. ദ്രോണർ അവന്റെ കുതിരകളേയും കൊന്നുകളഞ്ഞു. തേരാളിയായ സുമിത്രനെ ശല്യർ ഗദകൊണ്ട് അടിച്ചുകൊന്നു. തേരും തേരാളി ഇല്ലാതായപ്പോൾ നിലത്തുനിന്നു യുദ്ധം തുടർന്ന അഭിമന്യുവിന്റെ വാളും പരിചയും കർണ്ണനും ദ്രോണരും ചേർന്ന് ഒളിയമ്പെയ്ത് തെറിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. നിരായുധനായ അഭിമന്യുവിനോടു ചെയ്യുന്ന ചതിപ്രയോഗം യുദ്ധനീതിയല്ലെന്ന് ദ്രോണരെ കർണ്ണൻ പലപ്പോഴും ഓർമ്മപ്പെടുത്തിയെങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ ദ്രോണർ അഭിമന്യുവിനെ ചതിയാൽ കൊല്ലാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. നിരായുധനായ അഭിമന്യു തകർക്കപ്പെട്ട തേരിന്റെ ചക്രവുമായി ചുറ്റും നിന്നു ആക്രമിക്കുന്ന കൗരവസേനയോട് അതിധീരമായി പോരാടി. പക്ഷേ കൗരവ പ്രമുഖന്മാരെല്ലാവരും ചേർന്ന് ബാലനായ അഭിമന്യുവിനെ ചതിപ്രയോഗത്തിൽ കൊന്നു കളഞ്ഞു. അവസാന നിമിഷത്തിലും അവൻ തന്നെ ആക്രമിച്ച ദുശ്ശാസനന്റെ പുത്രനായ ഭരതനെഗദകൊണ്ട് തലയ്ക്കടിച്ചു സാരമായ പരിക്കേൽപ്പിച്ചു. അവസാന സമയത്തും അവന്റെ പോരാട്ടത്തിൽ ഭയവിഹ്വലരായി ദുശ്ശാസനനും, ശല്യരും പിന്തിരിഞ്ഞോടി. അവസാന ശ്വാസംവരെയും തന്റെ പിതാവിനുവേണ്ടി ജീവിച്ച് ധീരപുത്രനായി അഭിമന്യു വീരസ്വർഗ്ഗം പൂകിയതായി ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാരതത്തിൽ ദ്രോണപർവ്വത്തിൽ എഴുതിയിരിക്കുന്നു.
അർജ്ജുനശപഥം
അഭിമന്യുവിന്റെ മരണം പാണ്ഡവരെ വളരെയേറെ ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. യുധിഷ്ഠിരന്റെ നിർദ്ദേശത്തെ തുടർന്നായിരുന്നു ചക്രവ്യൂഹം അഭിമന്യു ഭേദിച്ച് അകത്തുകടന്നതും മരണപ്പെട്ടതും. ആ കാരണത്താൽ യുധിഷ്ഠിരൻവളരെയധികം സങ്കടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിനു മുൻപിൽ വ്യാസൻആഗതനായി ഷോഡശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥകൾ വിസ്തരിക്കുകയും തുടർന്ന് പല ഉപദേശങ്ങളും നൽകി അദ്ദേഹം സമാധാനിപ്പിച്ചു. മകന്റെ മരണ വാർത്തയറിഞ്ഞ അർജ്ജുനൻ മോഹാലസ്യപ്പെട്ടുവീണു. കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനെ സമാധാനപ്പെടുത്തി. പക്ഷേ ദുഃഖാർത്തനായ അർജ്ജുനൻ തന്റെ പുത്രനെ കൊന്ന ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് നാളെ സൂര്യാസ്തമയത്തിനു മുൻപു എയ്തുവീഴ്തുമെന്നും, അല്ലെങ്കിൽ ഗാണ്ഢീവത്തോടെ അഗ്നിയിൽ ചാടിമരിക്കുമെന്നും ശപഥം എടുത്തു. പുത്രദുഃഖത്താൽ സങ്കടപ്പെടുന്ന അർജ്ജുനനെ സമാധാനിപ്പിക്കാൻ കൃഷ്ണൻ അന്നു രാത്രിതന്നെ ദേവലോകത്ത് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി വീരസ്വർഗ്ഗം പ്രാപിച്ച പുത്രനെ കാണിച്ചു കൊടുത്ത അർജ്ജുനന്റെ ഉഗ്രശപഥം ഇതിനോടകം ചാരന്മാർ മുഖാന്തരം കൗരവർ അറിഞ്ഞുകഴിഞ്ഞിരുന്നു. എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു ഏവരും ചേർന്നു തീരുമാനം എടുത്തു.
പാണ്ഡവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ‍
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
അഭിമന്യു (ഭരതൻ, ജയദ്രഥൻ)
സഹദേവ്-മഗധ (ദ്രോണർ)
ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ :-
അർണ്ണവ്യൂഹം (സമുദ്രാകൃതി)
കൗരവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ദ്രോണർ
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
ലക്ഷണൻ, അശ്മകൻ, ശല്യസഹോദരൻ, ശല്യപുത്രൻ, മാത്രികവദൻ, ബൃഹൽബലൻ,
ശകുനിയുടെ സഹോദരർ, സുശർമ്മൻ (അർജ്ജുനൻ)
ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ :-
ചക്രവ്യൂഹം (കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി)
പതിനാലാം ദിവസം (ദ്രോണപർവ്വം)
പതിനാലാം ദിവസം രാവിലെ കൃഷ്ണൻ അർജ്ജുനനേയും കൂട്ടി ഉത്തരയേയും, സുഭദ്രയേയും, പാഞ്ചാലിയേയും കണ്ട് അഭിമന്യുവിന്റെ മരണവിവരം അറിയിക്കാൻ അവർ താമസിച്ചിരുന്ന സ്യമന്തകതീർത്ഥക്കരയിലേക്ക് തിരിച്ചു. ദുഃഖവാർത്തയറിഞ്ഞ് ഉത്തരയും,സുഭദ്രയും ബോധരഹിതരായി. എല്ലാവരേയും സമാശ്വസിപ്പിച്ചു കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ തിരിച്ച് കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു. അർജ്ജുനശപഥത്തിൽ സംഭ്രീതനായ ജയദ്രഥനെ സംരക്ഷിക്കേണ്ടത് ദുര്യോധനാദികളുടെചുമതലയായിരുന്നു. ഒരേയൊരു സഹോദരിയായ ദുശ്ശളയുടെ ഭർത്താവ് സിന്ധുരാജാവായ ജയദ്രഥനെരക്ഷിക്കുവാനായി കൗരവർ കമലവ്യൂഹവും അതിനുള്ളിൽ സൂചിവ്യൂഹവും ചമച്ച് (ഇരട്ടവ്യൂഹങ്ങൾ) ജയദ്രഥനെ അതിനുള്ളിൽ നിർത്തി. ജയദ്രഥനു ചുറ്റും ശല്യരും, കർണ്ണനും, അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും കാവൽ നിന്നു. അതിനു മുൻപിലായി ഭൂരിശ്രവസ്സും, വൃക്ഷസേനനും സൂചിവ്യൂഹത്തിന്റെ പ്രവേശനഭാഗത്ത് കൃതവർമ്മാവും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കാൻ നിലയുറപ്പിച്ചു. അതിനു പുറത്ത് കമലവ്യൂഹം ചമച്ച് ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ആരെയും ഉള്ളിൽ കടക്കാതിരിക്കാൻ അതിശക്തമായി കാവൽ നിന്നു. ഏറ്റവും പുറത്ത് ദ്രോണാചാര്യരും നിലയുറപ്പിച്ചു. ജയദ്രഥനെ ഇന്ന് സൂര്യാസ്തമയം വരെ രക്ഷിക്കുമ്പോൾ അർജ്ജുനൻ സ്വയം മരിച്ചു കൊള്ളുമെന്നുള്ള അർജ്ജുനശപഥം അവരെ കൂടുതൽ രക്ഷോമുഖന്മാരായി പ്രവർത്തിക്കുവാൻ കാരണമാക്കി.
ജയദ്രഥവധം
ധർമ്മപുത്രർക്കു കൂട്ടായി സാത്യകിയെ നിർത്തിയാണ് നാലു അനുജന്മാരും യുദ്ധത്തിനു പുറപ്പെട്ടത്. അർജ്ജുനന്റെ ഇന്നത്തെ ലക്ഷ്യം ജയദ്രഥവധം മാത്രമായിരുന്നു. യുദ്ധഭൂമിയിൽ മുഴുവനും തിരഞ്ഞിട്ടും ജയദ്രഥനെ കണ്ടെത്താൻ പാർത്ഥനായില്ല. അവസാനം ജയദ്രഥൻ പത്മവ്യൂഹത്തിനുള്ളിലാണെന്നു മനസ്സിലാക്കി, ഭീമനും അർജ്ജുനനും ചേർന്ന് പത്മവ്യൂഹം തകർത്തു അകത്തുകടക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ധർമ്മപുത്രരുടെ നിർദ്ദേശത്തെത്തുടന്ന് സാത്യകിയും യുദ്ധക്കളത്തിൽ അർജ്ജുനനെ സഹായിക്കാൻ ഇതിനോടകം എത്തിച്ചേർന്നു. ദ്രോണരും, ദുര്യോധനനും, ദുശ്ശാസനനും ചേർന്ന് ഇവരെ അതിശക്തമായി എതിർത്തു. ദ്രോണരൊഴികെ ഏവരും പരാജിതനായി അവിടെ നിന്നും മാറിക്കളഞ്ഞു. അവസാനം പത്മവ്യൂഹം തകർത്ത് ദ്രോണരേയും അവിടെ നിന്നകറ്റാൻ പാർത്ഥനായി. അതിനെത്തുടർന്ന് പാർത്ഥനോട് സൂചിവ്യൂഹം ചമച്ചു എതിർത്തുനിന്ന കൃതവർമ്മാവ് ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ഓടിക്കളഞ്ഞു. പിന്നീട് ഇവരെ എതിർത്ത ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും വൃക്ഷസേനനേയും സാത്യകിയും ഭീമനും ചേർന്നു കൊന്നു. പുറത്തു നടക്കുന്ന ശബ്ദബഹുലമായ യുദ്ധകാഹളത്തിൽ ഭയാകുലനായ ജയദ്രഥനെ കർണ്ണൻ സമാശ്വസിപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു.
എങ്ങനെയും ജയദ്രഥനെ രക്ഷിക്കണമെന്നു തീരുമാനിച്ച് യുദ്ധത്തിൽ നിന്നും ഓടിമാറിയവർ വീണ്ടും ധൈര്യം വീണ്ടെടുത്ത് തിരിച്ച് അവിടെതന്നെ എത്തിച്ചേർന്നു. ഈ സമയം കൃഷ്ണൻ തന്റെ സുദർശന ചക്രത്താൽ സൂര്യബിംബത്തെ മറയ്ക്കുകയും സൂര്യാസ്തമയമായി എന്നു തെറ്റിധരിച്ച് ഏവരും യുദ്ധം മതിയാക്കി. കൗരവർ അർജ്ജുനന്റെ ആത്മാഹുതി കാണുവാൻ കൂട്ടത്തോടെ ഒത്തുകൂടി. അവസാനം ജയദ്രഥനും പുറത്തുവന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ കൃഷ്ണൻ സൂര്യന്റെ മറമാറ്റി സുദർശനത്തെ തിരിച്ചെടുത്തു. സമയം ഒട്ടുപാഴാക്കാതെ അർജ്ജുനനോട് അമ്പ് എയ്ത് ജയദ്രഥനെ നിഗ്രഹിക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ജയദ്രഥന്റെ നിർജ്ജീവമായ തല ആരു നിലത്തിടുന്നൊവൊ അവന്റെ ശിരസ്സു പൊട്ടിപോകാനുള്ള വരം ജയദ്രഥന്റെ അച്ഛൻ ഭഗവാൻ ശിവനിൽ നിന്നും സമ്പാദിച്ചിരുന്നു. അതിനാൽ ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി അമ്പെയ്ത് ജയദ്രഥന്റെ ശിരസ്സ് സിന്ധുരാജ്യംവരെ എത്തിച്ചു. സന്ധ്യാവന്ദനത്തിനായി പുറത്തേക്കിറങ്ങിയ വൃദ്ധക്ഷത്രന്റെ മടിത്തട്ടിലേക്കാണ് തലവന്നു വീണത്. പെട്ടെന്നു മടിയിൽ തലവീണപ്പോൾ പേടിച്ച് തട്ടിത്താഴെയിടുകയും കൂട്ടത്തിൽ ആ വൃദ്ധപിതാവിന്റെ ശിരസ്സും തകർന്നുപോയി. ജയദ്രഥവധത്തിനുശേഷം വീണ്ടും യുദ്ധംതുടർന്നു അർജ്ജുനനും കൃപരുമായി യുദ്ധംചെയ്തെങ്കിലും കൃപർ അവശനായി മടങ്ങി.
രാത്രിയുദ്ധം
പകൽ നടന്ന യുദ്ധത്തിൽ ഉണ്ടായ കൗരവപ്പടയുടെ പരാജയം ദുര്യോധനനെ വളരെയധികം ദുഃഖത്തിലാഴ്ത്തി. ദുര്യോധനൻ ദ്രോണരുടെ കുടീരത്തിൽ വന്ന് അന്നു പകലു സംഭവിച്ച പരാജയകാരണങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്തു, കൂട്ടത്തിൽ ദ്രോണരോട് കയർത്തു സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. കോപാകുലനായ ദ്രോണർ രാത്രിയുദ്ധം ചെയ്യാൻ തയ്യാറായി യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തി ശംഖുനാദവും പടഹധ്വനിയും മുഴക്കി. ദ്രോണാചാര്യരുടെ ശംഖുവിളികേട്ട് പാണ്ഡവസേനയും യുദ്ധത്തിനായി എത്തിച്ചേർന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ ആദ്യ രാത്രിയുദ്ധമായിരുന്നു ഇത്. രാത്രീഞ്ചരനായ ഘടോൽകചനു വളരെ ശക്തമായി ആക്രമണം നടത്തുവാൻ രാത്രിയുദ്ധം സഹായിച്ചു. അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട എല്ലാത്തിനേയും കാലപുരിക്കയച്ചുകൊണ്ട് അതിധീരമായി കൗരവപ്പടയോട് ഏറ്റുമുട്ടി. ഇരവാന്റെമരണത്തിനു കാരണക്കാരനായഅലംബുസനെ (കൃമ്മീരപുത്രൻ) ഈ രാത്രിയിലാണ് ഘടോൽകചൻകൊല്ലുന്നത്. ദ്രോണരും, കൃതവർമ്മാവും, ശല്യരും, കൃപരും, ദുര്യോധനാദികളും എന്നുവേണ്ട കൗരവസേനയിലെ ഏവരും രാത്രിയിലെ നിഴലിൽ എവിടെയൊക്കൊയൊ പ്രണരക്ഷാർത്ഥം ഓടിഒളിച്ചു. കർണ്ണനു തന്റെ സാരഥിയേയും, രഥവും, കുതിരകളേയും നഷ്ടമായി. ഘടോൽകചനാൽ കർണ്ണൻ വധിക്കപ്പെടുമെന്നുള്ള ഘട്ടത്തിൽദേവേന്ദ്രൻ കൊടുത്ത ദിവ്യവേൽ അവനു നേരെ പ്രയോഗിച്ചു. (അർജ്ജുനനു വേണ്ടി സൂക്ഷിച്ചു വെച്ചിരുന്ന വേലാണ് ഘടോൽകചന്റെ ജീവനെടുത്തത്).ശന്തനുവിന്റെ അനുജനായബാൽഹികനും കൗരവസേനയിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. വാഹലികം (ഇപ്പോൾ കാശ്മീർ) എന്ന രാജ്യത്തിലെ രാജാവായിരുന്നു അദ്ദേഹം. അദ്ദേഹവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ സോമദത്തനും, സോമദത്തന്റെ പുത്രൻ ഭൂരിശ്രവസ്സും, ഭൂരിശ്രവസ്സിന്റെ പുത്രന്മാരും കൗരവസേനയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്ത ഏറ്റവും പ്രായം കൂടിയ വ്യക്തിയായിരുന്നു ബാൽഹികൻ (ഭീഷ്മരുടെ ഇളയച്ഛൻ). ബാൽഹികനെ രാത്രിയുദ്ധത്തിൽ ഭീമൻ കൊന്നു. (ഭീമന്റെ പിതാവ്, പാണ്ഡുവിന്റെ പിതാവ്, വിചിത്രവീരന്റെ പിതാവ്, ശന്തനുവിന്റെ ഇളയച്ഛനാണ്ബാൽഹികൻ). സോമദത്തനേയും, ഭൂരിശ്രവസ്സിനേയും, അവന്റെ പുത്രന്മാരെയും സാത്യകിയും കൊന്നു. ഈ യുദ്ധത്തിൽ രണ്ടുസേനകളിലും നിരവധി നാശനഷ്ടങ്ങളാണ് ഉണ്ടായത്. രാത്രിയുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ച് തിരിച്ചു മടങ്ങിയെത്തിയ പാണ്ഡവർ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ മണ്ണുകുഴച്ച് ഒരാനയെ ഉണ്ടാക്കി അതിനു അശ്വത്ഥാമാവ്എന്നുപേരിട്ടു. അതിനുശേഷം വാളുകൊണ്ട് അതിന്റെ തലവെട്ടിമാറ്റി.
പാണ്ഡവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ‍
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
ഘടോൽകചൻ (കർണ്ണൻ)
ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ :-
മാലവ്യൂഹം (പുഷ്പചക്രാകൃതി)
കൗരവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ദ്രോണർ
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
ജയദ്രഥൻ (അർജ്ജുനൻ)
ഭരതൻ (ഘടോൽകചൻ)
വൃക്ഷസേനൻ (ഭീമൻ)
അലംബുസൻ (ഘടോൽകചൻ)
ബാൽഹികൻ (ഭീമൻ)
സോമദത്തൻ (സാത്യകി)
ഭൂരിശ്രവസ്സ് (സാത്യകി)
ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ :-
കമലവ്യൂഹം (വിരിഞ്ഞ താമരപൂവിന്റെ ആകൃതി)
സൂചിവ്യൂഹം (സൂചിയുടെ ആകൃതി)
ചക്രവ്യൂഹം (കറങ്ങുന്ന ചക്രത്തിന്റെ ആകൃതി)
പതിനഞ്ചാം ദിവസം (ദ്രോണപർവ്വം)
പാണ്ഡവരേയും സൈന്യത്തേയും മുഴുവനായി നശിപ്പിക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പോടെയാണ് ദ്രോണർ പതിനഞ്ചാം ദിവസം യുദ്ധഭൂമിയിൽ എത്തിയത്. ധർമ്മാധർമ്മങ്ങളെ മറന്ന് പൈശാചികമായ നരവേട്ടയാണ് ആചാര്യൻ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നത്. ആർക്കുവേണ്ടിയാണെന്നൊ, എന്തിനുവേണ്ടിയാണെന്നൊ മറന്നുള്ള ദ്രോണാചാര്യരുടെ യുദ്ധംകണ്ട് വിശ്വാമിത്രൻ, അത്രി, വസിഷ്ഠൻ, അംഗിരസ്സ് എന്നിമഹർഷിമാർ അവിടേക്ക് എഴുന്നള്ളി ദ്രോണരെ ക്രൂരപ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും പിന്തിരിയാൻ ഉപദേശിച്ചു. പക്ഷേ തനിക്കു സ്വാതന്ത്ര്യം ഇല്ല എന്നു മറുപടി പറഞ്ഞ് ബ്രാഹ്മണനായ അദ്ദേഹം ഹിംസാത്മകമായ ക്ഷത്രിയധർമ്മം തുടർന്നു. ശത്രുസേനയെ ഒരസ്ത്രത്താൽതന്നെ ഉന്മൂലനാശം വരുത്തുവാനായി ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിക്കാൻ ഭാവിക്കുന്നതുകണ്ട് ഭഗവാൻ കൃഷ്ണൻ സുദർശനം കയ്യിലെടുത്തു. ഈ സമയം യുധിഷ്ഠിരൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു.
ഗുരോ! അശ്വത്ഥാമാവ് കഴുത്തറുത്ത് കൊല്ലപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു.
ഇതു കേട്ട് ദ്രോണർ രഥത്തിൽ സതംഭിച്ചിരുന്നുപോയി. ധർമ്മപുത്രർ ഒരിക്കലും കളവുപറയില്ല എന്നു നന്നായി അറിയാമായിരുന്ന ദ്രോണർ സങ്കടത്തോടെ താന്തശരീരനായി നിൽക്കുമ്പോൾ പ്രതികാരബുദ്ധിയോടെധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ വാളുമായി പാഞ്ഞടുത്തു. പക്ഷേ ദ്രോണർ അവനെ അമ്പെയ്തു ദൂരെ പായിച്ചു. ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ ഇരുപത്തിഒന്നു തവണ ദ്രോണരെ വെട്ടുവാനായി പാഞ്ഞടുത്തെങ്കിലും ദ്രോണാർ അപ്പോഴൊക്കെ അവനെ തിരിച്ചു ഓടിച്ചു. ഈ സമയം ഭീമൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഗുരുനാഥാ! അശ്വത്ഥാമാവ് മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ അങ്ങ് വീണ്ടും നരവേട്ടയാടി ആനന്ദിക്കുവാണോ? ഇതുകേട്ട് ദുഃഖാർത്ഥനായ ആചാര്യൻ തന്റെ അമ്പും വില്ലും ആവനാഴിയും എല്ലാം വലിച്ചെറിഞ്ഞ് ചിന്താധീനനായി തേർതട്ടിലിരുന്നു. ആ സമയം ഒട്ടും കളയാതെ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ മിന്നൽപ്പിണർ വേഗത്തിൽ ഓടിയടുത്തു, തന്റെ വാളിനാൽ ദ്രോണരുടെ തലയറുത്തു താഴെയിട്ടു. എല്ലാം ഒരു നിമിഷം കൊണ്ടു കഴിഞ്ഞു. യുദ്ധനിയമം അനുശാസിക്കാത്ത പ്രവൃത്തികണ്ട് സാത്യകി ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനോട് പരുഷമായി എതിർത്തു സംസാരിച്ചെങ്കിലും ഭീമൻ ഇടപെട്ടു സാത്യകിയെ സമാധാനപ്പെടുത്തി.
പിതാവ് മരിച്ചതറിഞ്ഞ് അശ്വത്ഥാമാവ്അവിടെ ഓടിയെത്തി. വന്നപാടേ ഒന്നുമാലോചിക്കാതെ സംഹാരരുദ്രനായി നാരായണാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. ജ്വലിച്ചുവരുന്ന അസ്ത്രത്തെ ഒട്ടും ഭയപ്പെടാതെ വന്ദിച്ചു നമസ്കരിക്കാൻ കൃഷ്ണനും അർജ്ജുനനും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. പക്ഷേ ഭീമൻ മാത്രം അതുകേൾക്കാതെ നിരസിച്ചു നിന്നു. ഉപദേശിച്ചു നിൽക്കാൻ സമയമില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കി അർജ്ജുനൻ ഓടിയെത്തി ഭീമനെ ബലമായി കെട്ടിപ്പിടിച്ചു നിലത്തു നമസ്കരിപ്പിച്ചു. നാരായണാസ്ത്രം ഫലം കാണാതെ വന്നപ്പോൾ അശ്വത്ഥാമാവ് ആഗ്നേയാസ്ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. അർജ്ജുനൻ വരുണാസ്ത്രം അയച്ച് അതിനെ തടുത്തു. കൂടുതൽ അവിടെ നിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കാതെ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു ഭ്രാന്തനെപ്പോലെ പടക്കളത്തിൽ നിന്നും ഓടിമറഞ്ഞു. സൂര്യൻ അസ്തമിച്ചതോടെ യുദ്ധം മതിയാക്കി ഏവരും പടകുടിരങ്ങളിലേക്ക് മടങ്ങി.
പാണ്ഡവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ‍
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
0
കൗരവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ദ്രോണർ
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
ദ്രോണർ(ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ)
പതിനാറാം ദിവസം (കർണ്ണപർവ്വം)
ദ്രോണരുടെ മരണത്തെത്തുടർന്ന് പതിനാറാം ദിവസം രാവിലെ സൂര്യോദയത്തെ തുടർന്ന് ദുര്യോധനൻസൂര്യപുത്രനെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി കുംഭാഭിഷേകം ചെയ്തു. തുടർന്നുള്ള രണ്ടു ദിവസങ്ങൾ കർണ്ണനായിരുന്നു കൗരവസേനയ്ക്കു നേതൃത്വം നൽകിയത്. മഹാഭാരതത്തിൽ പതിനാറും പതിനേഴും യുദ്ധദിവസങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് കർണ്ണപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി കർണ്ണനായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് കർണ്ണപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു. കർണ്ണപർവ്വത്തിൽ 69 അദ്ധ്യായങ്ങളും 4900 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. സ്ഥാനാഭിഷേകത്തെ തുടർന്ന് ഏവരും വെടിപഹാദികളോടെ കുരുക്ഷേത്രഭൂമിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. മകരവ്യൂഹം ചമച്ച് കർണ്ണൻ തയ്യാറായപ്പോൾ അർദ്ധചന്ദ്ര വ്യൂഹം ചമച്ച് പാണ്ഡവസേനയും എതിർചേരിയിൽ അണിയുറപ്പിച്ചു.
കർണ്ണൻ സേനാധിപതിയായിട്ടും കൗരവസേനയ്ക്കു വലിയപ്രയോജനം ഒന്നും വന്നില്ല. നകുലനും, സഹദേവനും ചേർന്ന് വംഗസേനയേയും, ഗാന്ധാരസേനയേയും തകർത്തു. തുടർന്ന് വംഗരാജാവായ പ്രൗണ്ഡകനെ നകുലനും, ത്രിഗർത്തസേനയെ അർജ്ജുനനും ഇല്ലാതാക്കി. സഹദേവൻ ശകുനിയെ തോല്പിച്ച് കൊല്ലാനായി വാളോങ്ങിയപ്പോൾ കരഞ്ഞുകൊണ്ട് അവൻ ഓടിമാറി കർണ്ണരഥത്തിലേറി രക്ഷപ്പെട്ടു. യുധിഷ്ഠിരനും ദുര്യോധനനുമായുണ്ടായ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിൽ ദുര്യോധനൻ പരാജിതനായി. ഭീമന്റെ ശപഥം നിറവേറ്റാനായി ധർമ്മപുത്രർ ദുര്യോധനനെ വെറുതെവിട്ടു.
കർണ്ണശാപം
ദുര്യോധനന്റെ സങ്കടവും പരിഭവവും കലർന്നവാക്കുകൾ കേട്ട് കർണ്ണൻ തന്റെ ശാപകഥ അവനോട് പറയുന്നു. ദ്രോണാചാര്യരുടെ കീഴിൽ ആയുധവിദ്യ പഠിക്കുന്നകാലത്ത് തനിക്ക് ബ്രഹ്മാസ്ത്രവിദ്യ ഉപദേശിച്ചുതരണം എന്നപേക്ഷിച്ചെങ്കിലും ഒരു സൂതപുത്രനു പറഞ്ഞു കൊടുക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം തീർത്തു പറഞ്ഞു. പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താൽ ബ്രാഹ്മണബാലനായി വേഷം മാറി പരശുരാമന്റെ ശിഷ്യനായി. അദ്ദേഹം ക്ഷത്രിയ വിരോധിയായിരുന്നതിനാലാണ്U ബ്രാഹ്മണവേഷത്തിൽ വേഷംമാറി ചെന്നത്. പരശുരാമനിൽ നിന്നും പലദിവ്യാസ്ത്രപ്രയോഗവിദ്യകളും സ്വായത്തമാക്കി. ഒരിക്കൽ പരശുരാമൻ ക്ഷീണിതനായി കർണ്ണന്റെ മടിയിൽ തലവെച്ചു കിടക്കുമ്പോൾ രക്തദാഹിയായ ഒരു വണ്ടുവന്ന് അവന്റെ തുടയിൽ കുത്തിതുരക്കാൻ തുടങ്ങി. കാലനക്കിയാൽ ഗുരുനാഥനു നിദ്രാഭംഗം വരുമെന്നു കരുതി അനക്കാതെ വേദന സഹിച്ചിരുന്നു. ഗുരുനാഥൻ ഉണർന്നു നോക്കുമ്പോൾ ചോരയിൽ മുങ്ങിയിരുന്ന കർണ്ണനെ കണ്ടു. ക്ഷത്രിയനല്ലാതെ ഈ വേദന ക്ഷമയോടെ സഹിക്കുവാൻ ഒരു ബ്രാഹ്മണനു സാദ്ധ്യമല്ലെന്നു ദൃഢമായി ഉറച്ചുകൊണ്ട് പരശുരാമൻ കോപിഷ്ഠനായി. സത്യം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം കർണ്ണനെ ശപിച്ചു.
യുദ്ധം മുറുകിവരുമ്പോൾ നിനക്ക് യുക്തിതോന്നാതെ പോകട്ടെ !!
കർണ്ണൻ തുടർന്നു; അർജ്ജുനനു അവന്റെ പിതാവായ ദേവേന്ദ്രൻ നൽകിയ മണിമയമായ കിരീടവും, വരുണൻ കൊടുത്ത ഗാണ്ഡീവവും, ഒടുങ്ങാത്ത ആവനാഴിയും, ഭഗവാൻ ശിവനിൽനിന്നു ലഭിച്ച പാശുപതവും എല്ലാത്തിനും പുറമെ കൃഷ്ണൻ സാരഥിയായും ഉണ്ട്. പലദിവ്യാസ്ത്രവിദ്യകളും അറിയാവുന്ന തനിക്കു നല്ലൊരു തേരാളിയെ കിട്ടിയാൽ നിഷ്പ്രയാസം യുദ്ധം ജയിക്കാം. കർണ്ണന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദുര്യോധനന്റെ അപേക്ഷയിൽ മാദ്രരാജാവായ ശല്യർകർണ്ണന്റെ തേരാളിയാവാമെന്നു സമ്മതിച്ചു.
പാണ്ഡവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ‍
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
കേകേയ സേന (കർണ്ണൻ)
ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ :-
അർദ്ധചന്ദ്രവ്യൂഹം (ചന്ദ്രക്കലയുടെ ആകൃതി)
കൗരവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
കർണ്ണൻ
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
ചിത്രസേനൻ (ശ്രുതകർമ്മാവ് )
ചിത്രൻ (പ്രതിവിന്ധ്യൻ)
ത്രിഗർത്തസേന (അർജ്ജുനൻ)
പ്രൗണ്ഡകൻ (നകുലൻ)
ഉപയോഗിച്ച വ്യൂഹങ്ങൾ :-
മകരവ്യൂഹം (മുതലയുടെ ആകൃതി)
പതിനേഴാം ദിവസം (കർണ്ണപർവ്വം)
ദുര്യോധനൻ ശല്യരുടെ മുൻപിൽ താണപേക്ഷിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് കർണ്ണസാരഥിയാവാൻ അദ്ദേഹം സമ്മതിച്ചു. അതിനു ഉദാഹരണമായി ദുര്യോധനൻ ത്രിപുരദഹനകഥ ശല്യർക്കു പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്. മാദ്രമഹാരാജാവായ ശല്യർ ഒരു കയ്യിൽ ചമ്മട്ടിയും മറുകയ്യിൽ കുതിരയുടെ കടിഞ്ഞാണും പിടിച്ച് കർണ്ണന്റെ തേർ തെളിച്ചു. സൂര്യതേജ്വസിയായി കർണ്ണൻകാളപൃഷ്ഠമെന്ന ചാപവും കുലച്ച് ചതുരംഗസേനകളുടെ അകമ്പടിയോടെ കുരുക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് എഴുന്നള്ളി. ധർമ്മപുത്രർക്കു കൊടുത്ത വാക്കുപാലിക്കാൻ ഈ അവസരം ഭംഗിയായി ശല്യർ ഉപയോഗിച്ചു. കർണ്ണൻ ആത്മപ്രശംസ നടത്തുന്ന സമയങ്ങളിൽ അതിനെ നിശ്ശിതമായി അദ്ദേഹം ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ശല്യരുടെ കുത്തുവാക്കുകൾ കേട്ട് പലപ്പോഴും കർണ്ണൻ അക്ഷമനായി. ധർമ്മപുത്രരുമായി ഏറ്റുമുട്ടിയ കർണ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ തോൽപ്പിച്ചെങ്കിലും കുന്തിക്കു കൊടുത്തവാക്കുപാലിക്കാനായി യുധിഷ്ഠിരനെ കൊല്ലാതെ വിട്ടു.
ദുശ്ശാസനവധം
പതിനേഴുദിവസമായി ദുശ്ശാസനനെ തേടിനടന്ന ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെകാണുകയും ദ്വന്ദ്വയുദ്ധത്തിനു പോർവിളിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ടു മത്തഗജങ്ങൾ ഏറ്റുമുട്ടുന്നതുപോലെ ഇരുവരും കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധഭൂമിയിൽ ഏറ്റുമുട്ടി. രണ്ടുപേരുടെ ഗദകളും തകർന്നപ്പോൾ മുഷ്ടിയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. ഭീമൻ കോപാന്ധനായി ദുശ്ശാസനനെ അവൻ മുൻപു പാണ്ഡവരോടു ചെയ്തുകൂട്ടിയ തിന്മകൾ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു വളരെയധികം അധിക്ഷേപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഒടുവിൽ തരം കിട്ടയപ്പോൾ ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ തള്ളിതാഴെയിട്ട് ഗദകൊണ്ട് ശിരസ്സിലടിച്ചു. തലപൊട്ടി താഴെവീണ ദുശ്ശാസനന്റെ പുറത്തു നിന്നുകൊണ്ട് തന്നോടും സഹോദരന്മാരോടും ദ്രൗപദിയോടും ചെയ്ത ഒരോ ദുഷ്പ്രവൃത്തികൾക്കും എണ്ണിയെണ്ണി പറഞ്ഞ് ഗദകൊണ്ട് തലക്കും നെഞ്ചത്തും അടിച്ചുകൊന്നു. അവസാനം ദുശ്ശാസനന്റെ നെഞ്ചിൽ ഇരുന്ന് മാറുപിളർന്ന് കുടൽമാലകൾ പുറത്തിട്ട് ചോരകുടിച്ചു ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. കണ്ടാൽ ഏവരും പേടിച്ചു പോകുന്നവിധമുള്ള ഭീമന്റെ പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു അവിടെ അരങ്ങേറിയത്. പാർഷദിയുടെ അഴിച്ചിട്ട തലമുടിയിൽ പുരട്ടാനുള്ള ചോരയുമായി കുടൽമാലകൾ ശരീരത്തിൽ വാരിവലിച്ചിട്ട് ഭീമൻ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിലേക്ക് ഓടി. കുടൽമാലകൾ കഴുത്തിൽ ചുറ്റി ചോരയിൽ കുളിച്ചു നിൽക്കുന്ന ഭീമനെ കണ്ട് പാഞ്ചാലി പേടിച്ചുപോയി. ചെന്നപാടെ ദുശ്ശാസനനന്റെ ചോര പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയിൽ പുരട്ടികൊടുത്തു. ശപഥം നിറവേറ്റി വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം ദ്രൗപദി തന്റെ മുടികെട്ടി. ദുശ്ശാസനന്റെ ചോരകുടിച്ചു ഭീമനും ശപഥം പൂർത്തിയാക്കി. ധൃതരാഷ്ട്രസഭയിലുണ്ടായ ദ്രൗപദിവസ്ത്രാക്ഷേപമായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും ശപഥത്തിനു കാരണം. വീണ്ടും യുദ്ധക്കളത്തിലെത്തിയ ഭീമൻ ദുര്യോധനനെ മറ്റനുജന്മാരെ എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കി. ദുശ്ശാസനന്റെ രക്തം വയറ്റിൽ കിടന്നു തിളച്ചുമറിയുന്നതിനാലാവണം അവന്റെ മുൻപിൽ വന്നുപെട്ട ഒന്നിനെയും അവൻ ജീവനോടെ വിട്ടില്ല. അന്നേദിവസം ഭീമൻ ദുശ്ശാസനനെ കൂടാതെ ദുര്യോധനന്റെ എഴുപത്തിഏഴ് അനുജന്മാരെ കൊന്നൊടുക്കി.
കർണ്ണവധം
പതിനേഴാം നാൾ മദ്ധ്യാഹ്നശേഷം കർണ്ണനും അർജ്ജുനനും നേരിട്ട് ഏറ്റുമുട്ടി. പല ദിവ്യാസ്ത്രങ്ങളും ഇരുവരും പ്രയോഗിച്ചു. പലപ്പോഴും അർജ്ജുനനു ക്ഷീണം അനുഭവപ്പെട്ടു. തന്റെ ശരീരത്തിലുണ്ടായ മുറുവുകളിലൂടെ ധാരാളം രക്തം ഒഴുകുന്നുണ്ടെങ്കിലും അതുകാര്യമാക്കാതെ അർജ്ജുനൻ യുദ്ധം തുടർന്നു. ഇതിനിടയിൽ കർണ്ണൻ ക്ഷുദ്രനാഗാസ്ത്രം (ക്ഷുദ്രമന്ത്രം ഉപയോഗിച്ച് അയച്ച നാഗാസ്ത്രം). ഖാണ്ഡവനം ദഹിപ്പിച്ചതുമൂലം അവിടെ താമസിച്ചിരുന്ന തക്ഷകനും കുടുംബത്തിനും അർജ്ജുനനോട് അതിയായ വിരോധം ഉണ്ടായിരുന്നു. ഇതു മനസ്സിലാക്കിയാവാം തക്ഷക പുത്രനായ അശ്വസേനൻ ഈ നാഗാസ്ത്രത്തിൽ പ്രവേശിക്കുകയും അതു പൂർണ്ണമായി പ്രയോജനപ്പെടുത്താൻ കർണ്ണനു സാധിക്കുകയും ചെയ്തത്. അർജ്ജുനനുനേരെ അയച്ച അശ്വസേനനാഗാസ്ത്രം തടുക്കാൻ ഗരുഡാസ്ത്രം കൊണ്ട് ആവില്ലാ എന്നു മനസ്സിലാക്കിയിരുന്നു കർണ്ണനും തക്ഷകപുത്രനായ അശ്വസേനനും. അസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കണ്മിഴികൾക്കുനേരെ പാഞ്ഞുചെല്ലുന്നതു മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്ണൻ തന്റെ പാദം കൊണ്ട് രഥം അഞ്ചു വിരലാഴത്തിൽ പൂഴിയിൽ താഴ്ത്തി. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് നാഗാസ്ത്രം അർജ്ജുനന്റെ കിരീടത്തിൽ സ്പർശിച്ചു കടന്നുപോയി, കിരീടം കത്തിപ്പോയി. ആ സമയം ശല്യർ കർണ്ണരഥം മുൻപോട്ട് എടുത്തു, അത് പൂഴിയിൽ പുതഞ്ഞു പോയതിനാൽ ഇളകാതെയായി. കർണ്ണതേരാളി മാദ്ര രാജാവായ ശല്യരായതിനാൽ അദ്ദേഹം തന്റെ മഹത്ത്വം മനസ്സിലാക്കി രഥത്തിൽ നിന്നും ഇറങ്ങിയില്ല. രഥം മണ്ണിൽ പൂണ്ടുപോയപ്പോൾ കർണ്ണന്റെ പരശുരാമശാപം മൂലം എന്തു ചെയ്യണമെന്നു യുക്തി തോന്നാതെ കർണ്ണൻ രഥത്തിൽ നിന്നും ഇറങ്ങി രഥചക്രം പൊക്കിമാറ്റാൻ ശ്രമിച്ചു. ആ സമയം പാഴാക്കാതെ കൃഷ്ണന്റെ നിർദ്ദേശത്തോടെ അർജ്ജുനൻ അർദ്ധചന്ദ്രബാണമെയ്തു കർണ്ണന്റെ ശിരസ്സു മുറിച്ചു. സർവ്വസൈന്യാധിപന്റെ മരണം കൗരവപ്പടയെ നിരാശപ്പെടുത്തുകയും അവർ കൂട്ടമായി തിരിഞ്ഞോടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് സൂര്യനസ്തമിക്കുകയും പതിനേഴാം ദിവസത്തെ യുദ്ധം അവസാനിക്കുകയും ചെയ്തു.
പാണ്ഡവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ‍
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
0
കൗരവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
കർണ്ണൻ
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
ദുശ്ശാസനൻ (ഭീമസേനൻ)
77 ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രർ (ഭീമൻ)
കർണ്ണൻ (അർജ്ജുനൻ)
പതിനെട്ടാം ദിവസം (ശല്യപർവ്വം)
കർണ്ണന്റെ മരണത്തെത്തുടർന്ന്ദുര്യോധനൻ പതിനെട്ടാംനാൾ രാവിലെശല്യരെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി സ്ഥാനാഭിഷേകം ചെയ്തു. പാണ്ഡുവിന്റെ രണ്ടാമത്തെ പത്നിയായ മാദ്രിയുടെജ്യേഷ്ഠനും, മാദ്രരാജ്യത്തിലെ മഹാരാജാവും ആയിരുന്നു അദ്ദേഹം. നകുല-സഹദേവന്മാരുടെ മാതുലനായ അദ്ദേഹം വ്യദ്ധനായിരുന്നെങ്കിലും അതിസാഹസികനായ യുദ്ധനിപുണനും ധർമ്മിഷ്ഠനുമായിരുന്നു.അശ്വത്ഥാമാവാണ് അദ്ദേഹത്തെ സർവ്വസേനാധിപതിയായി വാഴിക്കാൻ ദുര്യോധനനോട് ഉപദേശിച്ചത്. പതിനെട്ടാം നാളിലെ യുദ്ധവിവരണങ്ങൾ വർണ്ണിക്കുന്നത് ശല്യപർവ്വത്തിലാണ്. സർവ്വസേനാധിപനായി ശല്യരായതിനാൽ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ശല്യപർവ്വം എന്നു പേരു കൊടുത്തു. ശല്യപർവ്വത്തിൽ 59 അദ്ധ്യായങ്ങളും 3220 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു.
ശല്യർവധം
ശല്യർ ആദ്യമായി എതിർത്തു യുദ്ധം ചെയ്തതു ധർമ്മപുത്രരുമായാണ്. വൃദ്ധനായ ശല്യരുടെ അസ്ത്രപ്രയോഗത്തിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ക്ഷീണിതനായി തേർത്തട്ടിൽ വീണുപോയി. ഭീമൻ സഹായത്തിനെത്തി ധർമ്മപുത്രരെ അവിടെനിന്നും മാറ്റി. വീണ്ടും ധർമ്മപുത്രർ യുദ്ധത്തിൽ തിരിച്ചുവരികയും ശല്യരുമായി അതിശക്തമായ യുദ്ധം തുടരുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ധർമ്മപുത്രർ ദിവ്യമായ വേൽ ശല്യർക്കുനേരെ പ്രയോഗിക്കുകയും ആ വൃദ്ധൻ നിലംപതിക്കുകയും ചെയ്തു. ശല്യരുടെ പതനം കണ്ട് കൗരവപ്പട പിന്തിരിഞ്ഞോടി. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ രക്ഷപ്പെടാൻ ശ്രമിച്ച ശകുനിയെ സഹദേവൻ കടന്നുപിടിച്ചു. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ ബന്ധുവാണേ.. എന്നു വാവിട്ടുകരഞ്ഞ ശകുനിയെ സഹദേവൻ തന്റെ വാളിനാൽ കൊന്നുകളഞ്ഞു. ഓടിപ്പോയ കൗരവപ്പടയെ അശ്വത്ഥാമാവും, കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് വീണ്ടും യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു. യുദ്ധം തുടങ്ങിയപ്പൊഴേക്കും സർവ്വസൈന്യാധിപൻ മരിച്ചതുകണ്ട് ദുര്യോധനൻ ഞെട്ടിപ്പോയി. അദ്ദേഹം ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനുമായി എതിർത്തു. യഞ്ജസേനപുത്രനെ സഹായിക്കാൻ ഭീമനും അർജ്ജുനനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. അതിഭീകരമായ ഈ യുദ്ധത്തിൽ കൗരവപ്പട മുഴുവനും തകർന്നുപോയി. ക്ഷീണിതനായി ചോരയിൽ കുളിച്ച ദുര്യോധനൻ കുതിരപ്പുറത്തേറി അവിടെ നിന്നും പാലായനം ചെയ്തു.
ദുര്യോധനവധം
ദുര്യോധനൻ ആരോടു പറയാതെയാണ് യുദ്ധഭൂമി വിട്ടത്. അതിനാൽ കുറച്ചു സമയം കഴിഞ്ഞ് മഹാരാജാവിനെ കാണുന്നില്ല, എന്നു പലരും വിളിച്ചു പറയാൻ തുടങ്ങി. കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും അവിടെ മുഴുവനും തിരഞ്ഞെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടെത്താനായില്ല. ധൃതരാഷ്ട്ര സചിവനായ സഞ്ജയൻ അവിടെ എത്തുകയും അദ്ദേഹത്തിനു വ്യാസൻ കൊടുത്ത ദിവ്യചക്ഷുസ്സ് ഉപയോഗിച്ച് ദുര്യോധനൻ എവിടെയാണെന്നു കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു. ദ്വൈപായനഹ്രദം (കൃഷ്ണഹ്രദം) എന്ന കുരുക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുള്ള പുണ്യതീർത്ഥത്തിനു (തടാകം) സമീപമാണ് ദുര്യോധനൻ പോയത്. സഞ്ജയനെ കൂട്ടി രണ്ടും പേരും (കൃപർ, കൃതവർമ്മാവ്) ചെല്ലുമ്പോൾ രക്തം ഒഴുകി ക്ഷീണിതനായ ദുര്യോധനനെയാണ് അവിടെ കണ്ടത്. ഭീമനു ദിവസവും മാംസം കൊടുത്തിരുന്ന കാട്ടാളൻ ദുര്യോധനനെ അവിടെകാണുകയും ഈ വിവരം പാണ്ഡവരെ അറിയിച്ചതനുസരിച്ച് ഏവരും അവിടെ എത്തിച്ചേരുകയും ചെയ്തു. തടാകത്തിൽ കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനനെ കരയ്ക്കു കയറ്റാതെ യുദ്ധം ചെയ്യാൻ പാടില്ല എന്നുള്ള യുദ്ധധർമ്മം അനുസരിച്ച്, യുധിഷ്ഠിരൻ അധിക്ഷേപവാക്കുകൾ പറഞ്ഞു കരക്കു കയറ്റി.
ഈ സമയത്ത് ബലരാമനും അവിടെ എത്തിച്ചേർന്നു. മൈത്രേയമുനിയുടെ ശാപകഥയും (തുടയിൽ അടിയേറ്റ് മരിക്കാൻ ഇടവരട്ടെ!) ഇതിനിടയിൽ കൃഷ്ണൻ ഭീമനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർദ്ദേശത്താൽ സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ വെച്ച് ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ആരംഭിച്ചു. പതിനെട്ടാം നാൾ മദ്ധ്യഹ്നം മുതൽ ആരംഭിച്ച ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം സന്ധ്യവരെ നീണ്ടു. അവസാനം ഭീമന്റെ അതിശക്തമായുള്ള ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് തുടയെല്ലു പൊട്ടി ദുര്യോധനൻ വീണു. ഭീമൻ അവന്റെ മാറത്തു കയറി നിന്ന് ഗദയാൽ അവന്റെ ശിരസ്സിൽ തുടരെ തുടരെ അടിച്ചു. അവന്റെ ഓരോ ദ്രോഹപ്രവൃത്തിയും എണ്ണി വിളിച്ചു പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ഓരോ അടിയും അടിച്ചത്. ഭീമന്റെ ഈ കഠിന പ്രവൃത്തികണ്ട് ബലരാമൻ ഹലായുധമെടുത്തുവന്നെങ്കിലും കൃഷ്ണൻ അദ്ദേഹത്തെ ശാന്തനാക്കി. കൗരവസേനയിലെ മൂന്നുപേർ മാത്രം ശേഷിച്ചു, അവരുടെ അനുവാദത്തോടെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിച്ചു.
പാണ്ഡവരെല്ലാവരും തങ്ങളുടെ ശിബിരങ്ങളിലേക്ക് സമാധാനമായി മടങ്ങി. അപ്പോഴേക്കും സൂര്യനും അസ്തമിച്ചു. അർജ്ജുനരഥത്തിൽ നിന്നും അർജ്ജുനൻ ആദ്യം ഇറങ്ങാൻ കൃഷ്ണൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പാർത്ഥൻ ഇറങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു കൊടിയിൽ നിന്നും ഹനുമാനും, ഒടുവിൽ കൃഷ്ണനും ഇറങ്ങി. ചമ്മട്ടി തേർത്തട്ടിൽ തന്നെ ഇട്ടു. തൽക്ഷണം തേർ അഗ്നിക്കിരയായി. (ദ്രോണരുടെ ആഗ്നേയാസ്ത്രത്താൽ കത്തിക്കരിയേണ്ട രഥം യുദ്ധാവസാനംവരെ നശിക്കാതെ കൃഷ്ണൻ സുക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു.)
പാണ്ഡവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ‍
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
ചേകിതൻ (ദുര്യോധനൻ)
കൗരവസേന
സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ :-
ശല്യർ
കൊല്ലപ്പെട്ട പ്രധാനികൾ (കൊന്നവർ) :-
ദുര്യോധനൻ (ഭീമൻ)
ശല്യർ (യുധിഷ്ഠിരൻ)
ശകുനി (സഹദേവൻ)
ശല്യപുത്രൻ (സഹദേവൻ)
സൗപ്തികപർവ്വം
കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിലെ പതിനെട്ടാം നാളിൽ രാത്രിയിൽ നടന്ന സംഭവങ്ങളെ ഗ്രന്ഥകർത്താവ് ഈ സൗപ്തികപർവ്വത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. സഞ്ജയനിലൂടെ വിവരങ്ങൾ അറിഞ്ഞ അശ്വത്ഥാമാവ് സ്യമന്തപഞ്ചകത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു ദുര്യോധനനെ കണ്ടു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ യുവരാജാവ് മണ്ണിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ചു കിടക്കുന്നതുകണ്ട് ദുഃഖിതനായ ദ്രോണപുത്രരെ സുയോധനൻ സമാധാനിപ്പിച്ചു. ഈ പർവ്വത്തിൽ 18 അദ്ധ്യായങ്ങളും 870 പദ്യങ്ങളും അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉറക്കത്തിൽ (സുപ്തിയിൽ) നടന്ന കാര്യങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായത്തിനു വ്യാസൻ സൗപ്തികപർവ്വം എന്നുപേരുകൊടുത്തു. യുദ്ധം അവസാനിച്ചു കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയ പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരെയും കൂട്ടി കൃഷ്ണൻ ശിബിരത്തിനുപ്പുറത്ത് ഗോമദി നദീതീരത്ത് പോയി അന്ന് അവിടെ വിശ്രമിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. സാത്യകി അന്നു തന്നെ മഥുരയ്ക്കു പോയിരുന്നു. ആ രാത്രിയിൽ പാണ്ഡവരും കൃഷ്ണനും സാത്യകിയും ഒഴിച്ച് മറ്റുള്ളവർ പടകുടീരങ്ങളിൽതന്നെ വിശ്രമിച്ചു.
പാണ്ഡവരേയും അവരുടെ പുത്രന്മാരേയും, ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനേയും എന്നുവേണ്ട സർവ്വമാന ആൾക്കാരെയും ഈ രാത്രിയിൽ തന്നെ കൊല്ലുമെന്നു അശ്വത്ഥാമാവ് ദുര്യോധനനു വാക്കുകൊടുത്തു. അതിനെത്തുടർന്ന്കൃപാചാര്യരുടെ നിർദ്ദേശത്താൽ ദുര്യോധനൻ കിടന്നകിടപ്പിൽ തന്നെ അശ്വത്ഥാമാവിനെ കൗരവസേനാധിപതിയായി വാഴിച്ചു. മൂന്നുപേരും അവിടെനിന്നും യാത്രതിരിച്ചു. ഇടയ്ക്കുവെച്ച് വിശ്രമിച്ച ഈ മൂവർസംഘത്തിലെ കൃതവർമ്മാവും കൃപാചാര്യരും പകലു നടന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ക്ഷീണത്തിൽ ഉറങ്ങിപ്പോയി. പക്ഷേ തന്റെ പിതാവ്‌ ദ്രോണാചാര്യരുടെ ഘാതകരെ ഉന്മൂലനാശം ചെയ്യാൻ എന്താണ്‌ പോംവഴി എന്നാലോചിച്ച്‌ കൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അശ്വത്ഥാമാവ്‌. പാണ്ഡവരോടുള്ള അടക്കാനാവാത്ത പക അയാളുടെ മാനസികനില തന്നെ അവതാളത്തിലാക്കി. രാവേറെയായി, ഇതിനിടയിൽ അശ്വത്ഥാമാവ് ഒരു കാഴ്ചകണ്ടു. ദൂരെ ഒരു മരത്തിൽ സുഷുപ്‌തിയിലാണ്ടിരിക്കുന്നകാക്കക്കൂട്ടത്തെ ഒളിച്ചു വന്നാക്രമിക്കുന്നകൂമന്മാരുടെ ചെയ്‌തികൾ അവന്റെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂമന്മാരുടെ ആ യുദ്ധതന്ത്രം അശ്വത്ഥാമാവ്‌ നടപ്പിലാക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു.
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നവധം
അശ്വത്ഥാമാവ് ഓരോ കുടീരത്തിലും കയറി ഉറങ്ങിക്കിടന്ന സകലമാനമാൾക്കാരെയും നിർദ്ദയം കൊന്നൊടുക്കി. പകുതി ജീവനോടെ പുറത്തേക്ക് ഓടിയിറങ്ങിയവരെ പുറത്തുകാവൽ നിന്നിരുന്ന കൃതവർമ്മാവും, കൃപാചാര്യരും ചേർന്ന് കൊന്നു. അമാവാസി രാത്രിയായതിനാൽ കൂരിരുട്ടിൽ നടന്ന സംഭവം അടുത്തുള്ള കുടീരങ്ങളിൽ അറിയുന്നതിനു മുൻപെ മൂവർക്കും അവരെ ആക്രമിക്കാനും സഹായകമായി. ഉറങ്ങിക്കിടന്നധൃഷ്ടദ്യുമ്നന്റെ നെഞ്ചത്തു ചവുട്ടി അശ്വത്ഥാമാവ് അവനെ ഉണർത്തി. തലമുടിക്കു പിടിച്ചു വലിച്ചു താഴെയിട്ട് നിർദ്ദയം ചവുട്ടിയും, മാന്തിക്കീറിയും അവനെ ആക്രമിച്ചു. പാണ്ഡവസേനാധിപതിയായ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനെ ആയുധമെടുക്കാതെയാണ് അശ്വത്ഥാമാവ് കൊന്നത്. ഇതിനിടയിൽ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നൻ തന്നെ ആയുധം കൊണ്ട് കൊല്ലാൻ അശ്വത്ഥാമാവിനോട് അപേക്ഷിച്ചു എങ്കിലും അതുകൂട്ടാക്കാതെ തന്റെ പിതാവിനെ കൊന്നതിനാലുള്ള കോപത്താൽ പൈശാചികമായിതന്നെ അവനെ കൈയ്യും, നഖവും, കാലുമുപയോഗിച്ച് അതിഹീനമായി കൊലചെയ്തു. അതിനുശേഷം ശിഖണ്ഡിയേയും, ദ്രൗപദിയുടെഅഞ്ചുപുത്രന്മാരേയും (പ്രതിവിന്ധ്യൻ,സുതസോമൻ, ശ്രുതസേനൻ,ശതാനീകൻ, ശ്രുതകർമ്മാവ്) കൊന്നൊടുക്കി.
പാണ്ഡവർക്കു പുത്രന്മാരായും ഈ അഞ്ചുപേർ മാത്രമേ യുദ്ധാനന്തരം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. അവരെയാണ് പതിനെട്ടാം യുദ്ധം കഴിഞ്ഞ് ക്ഷീണിച്ചുറങ്ങുമ്പോൾ രാത്രിയിൽ കൊലചെയ്തത്. അർജ്ജുനന്റെ പുത്രനായ ബഭ്രുവാഹനൻ ഒഴിച്ച് (മണലൂർ രാജകുമാരിയായ ചിത്രാംഗദ യിൽ ജനിച്ച കുമാരൻ) എല്ലാ പാണ്ഡവ പുത്രന്മാരും യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. കുരുക്ഷേത്രയിലെ പടകുടീരത്തിൽ ഉറങ്ങിക്കിടന്ന എല്ലാവരേയും കൊന്നൊടുക്കിയ അശ്വത്ഥാമാവിനു പാണ്ഡവരെ അവിടെ കണ്ടെത്താനായില്ല. മൂന്നുപേരും വീണ്ടും പല തവണ പാണ്ഡവർക്കായി അവിടെ തിരച്ചിൽ നടത്തിയെങ്കിലും കാണാഞ്ഞതിനാൽ അവസാനം ആ കുടീരങ്ങൾ മുഴുവനും അവർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ചു. പാണ്ഡവർ അവിടെ ഒളിച്ചിരുപ്പുണ്ടെങ്കിൽ തീയിൽ വെന്തു മരിച്ചോളും എന്നുകരുതിയാണ് പടകുടീരങ്ങൾക്ക് തീയിട്ടത്. അതിനുശേഷം ഈ സന്തോഷ വാർത്ത അറിയിക്കുവാൻ മൂന്നുപേരും ആ രാത്രിയിൽ തന്നെ ദുര്യോധനനികിടത്തിൽ ചെന്നു ചേർന്നു. സൂര്യോദയത്തിനു മുൻപു തന്നെ തിരിച്ചെത്തിയ മൂന്നുപേരും അവിടെ നടന്ന വിവരങ്ങൾ ദുര്യോധനനെ വിശദമായി അറിയിച്ചു. പാണ്ഡവരും ശേഷിച്ച മറ്റുള്ളവരും മരിച്ചുവെന്ന് കേട്ട് സന്തുഷ്ടനായ ദുര്യോധനൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ പ്രശംസിക്കാനും മടിച്ചില്ല. കുറച്ചുനാഴികകൾക്കു ശേഷം സുര്യോദയത്തിനു മുൻപായി ദുര്യോധനനും മരിച്ചു.
ചൂഢാമണി
സഹോദരനേയും അഞ്ചു മക്കളേയും നഷ്‌ടപ്പെട്ട പാഞ്ചാലി ദുഃഖത്താൽ പൊട്ടികരഞ്ഞു. പാഞ്ചാലിയെ സാന്ത്വനിപ്പിക്കാൻ ഏവരും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും അവസാനം ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ വധിക്കാൻ പുറപ്പെട്ടു. അശ്വത്ഥാമാവിനെ തേടിയുള്ള ഭീമന്റെ പുറപ്പാട്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ അർജ്ജുനനുമൊത്ത് ഭീമനു പുറകെ യാത്രതിരിച്ചു. യുദ്ധ നിപുണനായ അശ്വത്ഥാമാവിനെ എതിരിടാൻ ഭീമനു ഒറ്റയ്ക്കാവില്ല എന്നു മനസ്സിലാക്കിയാണ് അനർത്ഥങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവിടെയെത്താൻ കൃഷ്ണാർജ്ജുനന്മാർ പുറപ്പെട്ടത്. അശ്വത്ഥാമാവിനെ കണ്ടുമുട്ടിയ ഭീമൻ അവനെ യുദ്ധത്തിനു വിളിക്കുകയും ഗംഗയിൽ കുളിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന അശ്വത്ഥാമാവ് ഭീമന്റെ വെല്ലുവിളി സ്വീകരിച്ച്‌ പുറത്ത്‌ വരികയും ഒരു പുൽക്കൊടി പറിച്ചെടുത്ത്‌ പാണ്ഡവകുലത്തെ മുഴുവനോടെ നശിപ്പിക്കാൻ കഴിവുള്ള ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ സമയത്ത് അവിടെ എത്തിച്ചേർന്ന അർജ്ജുനനും മറ്റുപോംവഴികളില്ലാത്തതിനാൽ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പ്രയോഗിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രങ്ങളും കൂട്ടിമുട്ടിയാൽ ലോകം നശിക്കും എന്ന്‌ മനസ്സിലാക്കിയ കൃഷ്‌ണൻ, ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രത്തെ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ഇരുവരോടും നിർദ്ദേശിച്ചു. അർജ്ജുനൻ തന്റെ ബ്രഹ്മാസ്‌ത്രം പിൻവലിച്ചെങ്കിലും അശ്വത്ഥാമാവ് കൂട്ടാക്കിയില്ല. അതിനെതുടർന്ന് ദുരന്തം ഒഴിവായെങ്കിലും കൃഷ്‌ണൻ അശ്വത്ഥാമാവിനെ ശപിച്ചു. ദ്രൗപദിയുടെ ആഗ്രഹപൂർത്തിക്കായി ഭീമൻ അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ശിരസ്സിലെ ചൂഡാരത്നം ശിരസ്സു നൂഴ്ന്ന് എടുത്തു, പാഞ്ചാലിക്കു സമ്മാനിച്ചു. അശ്വത്ഥാമാവിന്റെ ബ്രഹ്മാസ്ത്രം അവന്റെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ഗർഭിണിയായ ഉത്തരയുടെ വയറ്റിൽ പതിക്കുകയും ഗർഭസ്ഥശിശു മരണപ്പെടുകയും ചെയ്തു. കൃഷ്ണശാപം മൂലം ദേഹമാസകലം ചൊറിച്ചിലും മറ്റു ത്വക്‌ രോഗങ്ങളുമായിചിരഞ്ജീവിയായ അശ്വത്ഥാമാവ്‌ യാത്ര തുടർന്നു.
യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചവർ
പതിനെട്ടുനാൾ നീണ്ടുനിന്ന കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തെ അതിജീവിച്ചത് പന്ത്രണ്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു. പാണ്ഡവപക്ഷത്ത് കൃഷ്ണനും, സാത്യകിയും, യുയുത്സുവും, പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരുമായി എട്ടുപേർ മാത്രമായിരുന്നു യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരിൽ അതിനുശേഷം ജീവിച്ചത്. അർജ്ജുനനു ചിത്രാംഗദയിൽ ജനിച്ച ബഭ്രുവാഹനൻ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തിരുന്നില്ല. അതിനാൽ പാണ്ഡവർക്കു പുത്രനായി ബഭ്രുവാഹനൻ മാത്രം അവശേഷിച്ചിരുന്നുള്ളു. യുദ്ധസമയത്ത് ഉത്തര ഗർഭിണിയായിരുന്നതിനാൽ അഭിമന്യുവിന്റെ പുത്രനായി പിന്നീടു ജനിച്ച പരീക്ഷിത് പാണ്ഡവർക്കു പൗത്രനായി.
കൗരവപക്ഷത്ത് നാലുപേർ മാത്രമാണ് പതിനൊന്ന് അക്ഷൗഹിണിപടയിൽ അവശേഷിച്ചത്. കൃപിയിൽ ദ്രോണർക്കു ജനിച്ച അശ്വത്ഥാമാവും, കൃപാചാര്യരും യുദ്ധത്തിൽ അവശേഷിച്ചിരുന്നു. ഇവർ രണ്ടുപേരും സപ്ത ചിരഞ്ജീവികളിൽ ഉൾപ്പെട്ടവരായിരുന്നതിനാൽ ഇരുവരയേയും മരണം തൊട്ടില്ല. ഇവരെ കൂടാതെ കൃതവർമ്മാവും, വൃഷകേതുവും യുദ്ധത്തിൽ മരിക്കാതെ അവശേഷിച്ചിരുന്നു.
ഈ പന്ത്രണ്ടുപേരിൽ യുയുത്സുവിന്റേയും, വൃഷകേതുവിന്റേയും മരണം ഗ്രന്ഥകാരൻ പ്രതിപാദിക്കുന്നില്ലയെങ്കിലും മറ്റുള്ള എട്ടുപേരും കലിയുഗാരംഭത്തിൽ മരണപ്പെട്ടതായി സ്വർഗ്ഗാരോഹണപർവ്വത്തിലും, മുസലപർവ്വത്തിലുമായി മഹാഭാരതത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കുരുക്ഷേത്രയുദ്ധത്തിനുശേഷം പാണ്ഡവർ അഞ്ചുപേരും കൃഷ്ണനും മാത്രമെ അവശേഷിക്കൂവെന്ന് വളരെ മുൻപുതന്നെ ഉലൂപി പുത്രനായ ഇരവാനുഅറിയാമായിരുന്നുവെന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ മഹാഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്. കൃഷ്ണനു സത്യഭാമയിൽ ജനിച്ച വത്സലയെ (സുന്ദരി) വിവാഹം കഴിക്കാൻ പുറപ്പെട്ട അഭിമന്യുവിനെ കാട്ടിൽവെച്ച് കണ്ടുമുട്ടിയ ഇരാവാൻ തന്റെ ഖഡ്ഗം അവിടെ പന്തലിച്ചുനിന്ന വൃക്ഷത്തിൽ വൃഥാ ആഞ്ഞു വീശി. അഞ്ചു ശിഖരങ്ങളും തായ്ത്തടിയും ഒഴിച്ചുള്ള സർവ്വകൊമ്പുകളും ഇലച്ചില്ലകളും അറ്റ് താഴെ വീണു. ആസന്നമായി നടക്കാൻ പോകുന്ന യുദ്ധത്തിന്റെ ചിത്രം ഇതാവുമെന്നു ഇരാവാൻകാണിച്ചുകൊടുക്കുന്നുണ്ട്

മലയാളത്തിന്‍റെ അമൂല്യ പ്രതിഭകൾ

മലയാളത്തിന്‍റെ അമൂല്യ പ്രതിഭകൾ

പതിനാലാം ശതകം മുതൽ പതിനാറാം ശതകം വരെയായിരുന്നു കേരളത്തിന്റെ ഗണിത പ്രതിഭകൾ ,അവർക്കു മുന്നൂറുകൊല്ലത്തിനു ശേഷം പാശ്ചാത്യ ഗണിതജ്ഞർ കണ്ടുപിടിച്ചതെന്നു അടുത്തകാലം വരെ ലോകം വിശ്വസിച്ചിരുന്ന, ഉന്നത ഗണിതശാസ്ത്രത്തിലെ കണ്ടുപിടുത്തങ്ങൾ നടത്തിയത്. സംഗമ ഗ്രാമത്തിലെ (ഇന്നത്തെ ഇരിഞ്ഞാലക്കുട ) മാധവൻ ആണ് ഈഗണിത പ്രതിഭകളുടെ ആചാര്യൻ . ചരിത്ര രേഖകളിൽ ഇദ്ദേഹത്തിന്റെ പേര് സംഗമ ഗ്രാമ മാധവൻ എന്ന് കാണാം. ഇൻഫിനിറ്റ് സീരീസ് എക്സ്പാൻഷൻ (infinite series expansion) കളിലൂടെ സൈൻ(sine), കോ സൈൻ(cosine) തുടങ്ങിയ ട്രിഗണോമെട്രിക് ഫങ്ക്ഷനുകളുടെ (Trigonometric Functions)മൂല്യം .അഞ്ചു ദശാംശ സ്ഥാനങ്ങൾ വരെ കൃത്യമായി ഗണിച്ചെടുത്ത മഹാ ഗണിത ശാസ്തജ്ഞനായിരുന്നു അദ്ദേഹം .അദ്ദേഹത്തിനും നൂറ്റാണ്ടുകള്ക്കു ശേഷമാണ് പാശ്ചാത്യർക്ക് ഇത് സാധ്യമായത് . അദ്ദേഹത്തിന്റെ കണ്ടുപിടുത്തങ്ങൾ മുസരീസ് വഴി സഞ്ചാരികളും കച്ചവടക്കാരും യൂറോപിലെത്തിച്ചിരിക്കാം എന്നാണ് ഇപ്പോൾ കരുതപ്പെടുന്നത് .ആധുനിക ഗണിത ശാസ്ത്ര ശാഖയായ കാൽക്കുലസിന് (calculus) അടിത്തറയിട്ടതും മാധവ ആചാര്യൻ തന്നെ . അദ്ദേഹത്തിനും അഞ്ചു നൂറ്റാണ്ടു മുൻപ് ചേര രാജാവിന്റെ(സ്ഥാണു രവി വർമൻ) ആസ്ഥാന ഗണിതജ്ഞനായ ശങ്കര നാരായണനും ഉന്നത ഗണിതശാസ്ത്രത്തിൽ അദ്വിതീയനായിരുന്നു .ലഘു ഭാസ്കരീയ വിവരണം എന്ന ഗണിത ഗ്രൻഥം അദ്ദേഹം രചിച്ചിരുന്നു.

ഗോട്ടിഫ്രീഡ് ലെബനിട്സ് (Gottfried Leibnitz) കണ്ടുപിടിച്ചു എന്ന് കരുതപ്പെട്ടിരുന്ന ലെബനിട്സ് സീരീസ് (Leibnitz Series) കണ്ടുപിടിച്ചത് മാധവ ആചാര്യനാണെന്നു ഇന്ന് പാശ്ചാത്യ ലോകം അംഗീകരിക്കുന്നു .അവർ അതിനെ മാധവ -ലെബനിട്സ് സീരീസ് (Madhava –Leibnitz Series) എന്ന് പുനർ നാമകരണവും ചെയ്തു കഴിഞ്ഞു ”.പൈ ”(Pi) യുടെ വാല്യൂ നിർണയിക്കാൻ ഈ സീരീസ് ഉപയോഗിക്കുന്നുണ്ട് .പാശ്ചാത്യക്കും നൂറ്റാണ്ടുകൾക്കുമുപ് ”.പൈ ” യുടെ മൂല്യം നമ്മുടെ ആചാര്യർ കൃത്യമായി കണക്കാക്കിയിരുന്നു . ഗോളവാദ ,വേണ് വരോഹ ,ചന്ദ്ര വ്യാഘ്യായിനി തുടങ്ങി അനേകം ഗ്രന്ധങ്ങൾ മാധവ ആചാര്യൻ രചിച്ചതായി കരുതപ്പെടുന്നു.

അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശിഷ്യ പരമ്പര രണ്ടു നൂറ്റാണ്ടുകാലം അദ്ദേഹം കാട്ടിയ പാതയിൽ ഉന്നത ഗണിതത്തിൽ നമ്മുടെ യശസ്സ് ഉയർത്തിപ്പിടിച്ചു .അവരിൽ പ്രധാനിയാണ് ജ്യേഷ്ഠ ദേവൻ .ഇന്റഗ്രേഷന് സങ്കലനം (collection) എന്ന വളരെ മൂർത്തമായ പേരാണ് അദ്ദേഹം നൽകിയത് അദ്ദേഹം എഴുതിയ യുക്തിഭാഷ്യം ആണ് ആദ്യത്തെ കാൽക്കുലസിന്റെ ടെക്സ്റ്റ് ബുക്ക് .മലയാളത്തിലാണ് ഈ പുസ്തകം രചിക്കപ്പെട്ടത് എന്നത് നമുക്ക് അഭിമാനത്തിന് വക നൽകുന്നു . .കാൽക്കുലസ് നമ്മിൽ നിന്ന് പാശ്ചാത്യർ പഠിച്ച ഒരു ഗണിത വിദ്യയാണ് ,അവരിൽ നിന്നും നാം പഠിച്ച ഒന്നല്ല.

സംഖ്യാ ശാസ്ത്രത്തിൽ നിന്നും കലനത്തിലേക്ക് ( calculus) എത്തിപ്പെടാൻ പാശ്ചാത്യ സംസ്കാരത്തിന് രണ്ടായിരത്തിലധികം കൊല്ലം വേണ്ടിവന്നു .കേരളത്തിലെ ഗണിതശാസ്ത്ര ആചാര്യന്മാർ അവരുടെ ഗ്രന്ധങ്ങൾ പലതും മലയാളത്തിലാണ് രചിച്ചത് . ഇവിടെയും പാശ്ചാത്യ ലോകത്തിനു സമാനമായി സംഖ്യ ശാസ്ത്രത്തിൽ നിന്നും കലനത്തിൽ എത്തിച്ചേരാൻ രണ്ടായിരം കൊല്ലം എടുത്തു എന്നനുമാനിക്കുന്നതിൽ ഒരു തെറ്റുമില്ല .അങ്ങിനെയാണെങ്കിൽ കഴിഞ്ഞ മൂവായിരം കൊല്ലമായി നമ്മുടെ പ്രദേശം ഗണിതത്തിലെ ,തത്വചിന്തയിലും ലോകത്തിന്റെ വഴികാട്ടിയായ ഒരു പ്രദേശമായിരുന്നു എന്ന അനുമാനത്തിലാണ് നാം എത്തിച്ചേരേണ്ടത്.

ഈ നാട് പ്രാകൃതരുടെ വാസസ്ഥാനമായിരുന്നില്ല, മഹാ ഗണിതജ്ഞരുടെയും ,മനീഷികളുടെയും നാടായിരുന്നു എന്നാണ് സുവ്യക്തമായ തെളിവുകൾ ഉദ്ഘോഷിക്കുന്നത്. അറിയാതെ പോകരുത്

ഏകലവ്യൻ?

എന്താണ് ആ നാമം സൂചിപ്പിക്കുന്നത്? നാം അത് ഒന്ന് പരിശോധിക്കുന്നത് നല്ലതാണ്!

നിഷാദരാജാവായ ഹിരണ്യധനുസ്സിന്റെ വളർത്തു പുത്രനായിരുന്നു ഏകലവ്യൻ. എന്നാൽ ഏകലവ്യന് ഒരു പൂർവ്വ കഥയുണ്ട്. ശ്രീകൃഷ്‌ണന്റെ അച്ഛനായ വസുദേവന്റെ പിതാവാണ് ശൂരസേനൻ! ശൂരസേനന് വസുദേവനെക്കൂടാതെ വേറെയും പുത്രന്മാരുണ്ടായി. അതിലൊരാളാണ് പ്രസിദ്ധനായ ദേവശ്രവസ്സ് .ദേവശ്രവസ്സിനു ശത്രുഘ്നൻ എന്നൊരു പുത്രനുണ്ടായി. ജനിച്ചപ്പോൾ തന്നെ വലിയ അപശകുനങ്ങൾ കണ്ടതിനാൽ ഈ കുട്ടി വനത്തിൽ ഉപേക്ഷിക്കപ്പെട്ടു. ആ കുട്ടിയാണ് പിന്നീട് ഹിരണ്യധനുസ്സ് കണ്ടെടുത്ത് വളർത്തിയ ഏകലവ്യൻ!

ഇനി ഏകലവ്യന്റെ ദ്രോണരെ ഗുരുവാക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്തെക്കുറിച്ചും, അതിന്റെ അനന്തരഫലത്തേക്കുറിച്ചും പറയാം. ദ്രോണർ ഹസ്തിനപുരത്തെ രാജഗുരു മാത്രമല്ല, സർവ്വ സൈന്യാധിപൻ കൂടിയായിരുന്നു. എന്നുവച്ചാൽ ഹസ്തിനപുരിയുടെ സകല യുദ്ധതന്ത്രങ്ങളും അറിയുന്ന, നിയന്ത്രിക്കുന്ന ഇന്നത്തെ ജനറലിന് തുല്യമായ ഒരു പദവി.

അന്ന് ഹസ്തിനപുരിയുടെ സാമന്ത രാജ്യമായിരുന്നു നിഷാദ രാജ്യം. അതായത് അവർ കരം പിരിക്കുന്ന ഒരു രാജ്യം. അത്തരമൊരു രാജ്യവുമായി ഏതുസമയവും യുദ്ധം പൊട്ടിപ്പുറപ്പെടാം. അത്തരം ഒരു രാജ്യത്തിലെ രാജകുമാരനായ ഏകലവ്യന് ഹസ്തിനപുരിയുടെ സർവ്വസൈന്യാധിപൻ വിലപ്പെട്ട യുദ്ധതന്ത്രങ്ങളും ആയുധവിദ്യയും ഉപദേശിച്ചുകൊടുക്കണം എന്ന് പറയുന്നത് മൗഢ്യമാണ്. അതായത് പാകിസ്താനിൽനിന്ന് ഒരുവൻ വന്നിട്ട്, ഇന്ത്യൻ സൈനിക ജനറലിനോട് ഇന്ത്യയുടെ യുദ്ധ തന്ത്രങ്ങൾ ഒന്ന് പഠിപ്പിച്ചു തരണം എന്നു പറയുമ്പോൾ, നമ്മുടെ ജനറൽ അത് സാധ്യമല്ല എന്നുപറഞ്ഞാൽ, ആയത് ശരിയല്ല എന്ന് നാം പറയുന്നതുപോലെ.

മാത്രമല്ല ധനുർവേദം പഠിക്കുന്നതിനു മുന്നേ വേദങ്ങൾ പഠിച്ചിരിക്കേണ്ടത് അത്യാവശ്യമാണ് എന്ന് അന്ന് കരുതിയിരുന്നു. അതായത് ഒരു ആയുധം, ആരോട്, എപ്പോൾ, എങ്ങനെ പ്രയോഗിക്കണം എന്നത്, ശരിയായ ബോധത്തിന്റേയും, വിവരത്തിന്റേയും, ചിന്തയുടേയും അടിസ്ഥാനത്തിൽ തീരുമാനിക്കപ്പെടേണ്ടത്. പക്വമായ ഒരു മനസ്സില്ലാത്തവനെ ധനുർവേദം പഠിപ്പിക്കുന്നത് അപകടമാണ്. അർഹിക്കുന്നവനയേ വിദ്യ അഭ്യസിപ്പിക്കാവൂ എന്നത് അന്നത്തെ ഒരു പ്രധാന സങ്കൽപ്പമായിരുന്നു. അത് ഇന്നത്തെപ്പോലെ എൻട്രൻസ് എഴുതി ജയിച്ചു മാത്രം ഡോക്ടർ ആകുന്നതുപോലെ ആയിരുന്നില്ല.

തന്റെ ദേഷ്യം തീർക്കുവാനും, ശൗര്യം പ്രകടിപ്പിക്കുവാനും നിസ്സാരനായ ഒരു നായയുടെ വായിൽ ഏഴ് അമ്പുകൾ എയ്ത് തറച്ച ഏകലവ്യൻ വിവരദോഷി തന്നെയാണ്. അവന് ആയുധം പ്രയോഗിക്കുന്നതിൽ വിവേചനം ഇല്ല, എന്നത് ഇതിൽനിന്നുതന്നെ സ്പഷ്ടമാണ്. മാത്രമല്ല മുൻപൊരിക്കൽ ഇങ്ങനെയൊരുവൻ തന്നെ ഗുരുവായി വരിക്കരുതെന്ന് ദ്രോണാചാര്യർ ഏകലവ്യനോട് താക്കീത് നൽകിയതുമാണ്.

പിന്നെ പറയുന്ന ഒരു കാര്യം ഏകലവ്യന്റെ ഔദാര്യമാണ്. തന്റെ പെരുവിരൽ മുറിച്ചു കൊടുത്തതിന്റെ ഔദാര്യം. പെരുവിരൽ കൊടുത്തില്ലായിരുന്നുവെങ്കിൽ അവന്റെ തല പോകുമായിരുന്നു എന്നുള്ളതാണ് പച്ചയായ സത്യം.

തീർന്നില്ല... ശേഷമുള്ള ജീവിതകാലത്ത് ഏകലവ്യന്റെ പെരുമാറ്റം എന്തായിരുന്നു എന്നുകൂടി പരിശോധിക്കുന്നത് ഒരു സമാശ്വാസത്തിന് നന്നായിരിക്കും. പിന്നീട് ഏകലവ്യൻ എന്നും അധാർമ്മികരായ കൗരവപക്ഷത്തായിരുന്നു. മാത്രമല്ല ഇഷ്ടന്റെ ഇഷ്ടവിനോദം, ആണുങ്ങൾ ഇല്ലാത്ത സമയത്ത് ഭംഗിയുള്ള സ്ത്രീകളെ പിടിച്ചുകൊണ്ടുപോകുകയായിരുന്നു. ഈ ചുറ്റിക്കളി കൃഷ്ണൻ യുദ്ധത്തിന് പോയിരുന്നപ്പോൾ ദ്വാരകയിലും ചെന്ന് പ്രയോഗിച്ചു...

അവസാനമായി ഏകലവ്യന്റെ മരണത്തേക്കുറിച്ച് കൂടി പറയുമ്പോൾ, ചിത്രം പൂർത്തിയാകും. ഒരിക്കൽ ഇതുപോലെ സ്ത്രീകളെ ആക്രമിക്കാനായി കക്ഷി ഒരിക്കൽ ദ്വാരകയിൽ എത്തിയപ്പോൾ, നമ്മുടെ സ്വന്തം ശ്രീകൃഷ്ണൻ വാതിലിന്റെ പലക പറിച്ചെടുത്ത്, ഈ മഹാനായ ഏകലവ്യനെ തലയ്ക്കടിച്ച് കൊല്ലുകയായിരുന്നു എന്നും കൂടി അറിയുക.

അല്ലാതെ അവർണ്ണനായ ഒരുവനെ സവർണ്ണ മേധാവികൾ ഒതുക്കിയ കഥയല്ല ഏകലവ്യന്റേത്!

കേരളാ വിദ്യാഭ്യാസനവോത്ഥാനത്തിന്റെ ശിൽപ്പികൾ

കേരള വിദ്യാഭ്യാസനവോത്ഥാനത്തിന്റെ ശിൽപ്പികൾ മതം മാറ്റി ആളെക്കൂട്ടാന്‍ വേണ്ടി മാത്രം കേരളത്തിലെത്തിയ ക്രിസ്ത്യന്‍ മിഷനറിമാര്‍ ആണെന്ന കള്ളക്കഥകള്‍ വിശ്വസിക്കുകയും പ്രചരിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന കുറെ മണ്ടശിരോമണികളായ ബുദ്ധിജീവി നാട്യക്കാര്‍ ഇപ്പോഴും ഉള്ള ഈ പ്രഫുദ്ധ കേരളത്തില്‍ ഇത്തരം പൊളിച്ചടുക്കലുകള്‍ അവശ്യം തന്നെ

വിദ്യാഭ്യാസരംഗത്തെ ജാതിവിവേചനം അവസാനിച്ചത് മിഷനറിമാരുടെ ഇടപെടൽ മൂലം…
ഒരുപാടുകാലമായി സകലയിടത്തും നമ്മൾ കേൾക്കുന്ന ഒരു കാര്യമാണിത്. കേരളത്തിൽ വിദ്യാഭ്യാസം കൊണ്ടുവന്നത് മിഷനറിമാരാണ് എന്ന പ്രചണ്ഡപ്രചാരണം, ഇന്നാട്ടിലെ വിദ്യാഭ്യാസം മുഴുവൻ കത്തോലിക്കാ മിഷണറിമാർ തന്നതാണെന്ന് പല രീതിയിൽ പ്രചാരണം തുടങ്ങിയിട്ട് ഒരുപാട് കാലമായി. യഥാർത്ഥത്തിൽ കൃസ്ത്യൻ മിഷനറിമാരാണോ കേരളത്തിൽ ആധുനികവിദ്യാഭ്യാസവും നവോത്ഥാനവും ഉണ്ടാക്കിയത്? കപടചരിത്രങ്ങൾ എഴുതി പലരും പലതും പരമാവധി പ്രചരിപ്പിയ്ക്കുന്നതിനിടയിൽ ശരിയായ ചരിത്രത്തെപ്പറ്റി അൽപ്പം കൂടുതൽ തിരയേണ്ടിയിരിയ്ക്കുന്നു.

കത്തോലിക്ക മിഷണറിമാർ നമ്മുടെ നാട്ടിലെ ആദ്യകാല വിദ്യാഭ്യാസത്തിനു വലിയ സംഭാവനകളൊന്നും നൽകിയിട്ടില്ല. മതവിദ്യാഭ്യാസത്തിനു വേണ്ടുന്ന സെമിനാരികൾ പണിയുകയും ബൈബിൾ പ്രചരിപ്പിയ്ക്കുകയും ചെയ്തതൊഴിച്ചാൽ- എന്നതാണ് സത്യം. ചില സെമിനാരികളോടും പള്ളികളോടുമനുബന്ധിച്ച് പ്രാഥമിക വിദ്യാലയങ്ങൾ നിലവിലിരുന്നു. പക്ഷേ കുടിപ്പള്ളിക്കൂടങ്ങളും എഴുത്ത് പള്ളികളും അല്ലാതെ തന്നെ നാട്ടിലെമ്പാടും നിലനിന്നിരുന്നു താനും. ഓരോ ഗ്രാമത്തിലും എഴുത്താശാന്മാരും എഴുത്തുപള്ളികളും ഉണ്ടായിരുന്നു.

യൂറോപ്യർ ഇവിടെ വരുമ്പോൾ ലോകത്തെ തന്നെ ഏറ്റവും മികച്ച ശാസ്ത്രജ്ഞർ ജീവിച്ചിരുന്ന സ്ഥലമാണ് കേരളം.സംഗ്രാമമാധവന്‍ (ഇരിങ്ങാലക്കുട ഇരിങ്ങാടപ്പള്ളി ഇല്ലത്ത് മാധവൻ നമ്പൂതിരി 1340-1435. ) നീലകണ്ഠ സോമയാജി (1444 - 1544) , ജ്യേഷ്ഠദേവൻ (1500 – 1575), അച്യുതപ്പിഷാരടി, വടാശ്ശേരിൽ പരമേശ്വരൻ നമ്പൂതിരി, നാരായണീയം രചിച്ച മേൽപ്പത്തൂർ നാരായണ ഭട്ടതിരി, അച്യുതപ്പണിയ്ക്കർ ഒക്കെ അടങ്ങുന്ന കേരളാ ഗണിത, ജ്യോതിശാസ്ത്ര വിദഗ്ധരിൽ നിന്നാണ് ഇൻഫിനിറ്റ് സീരീസിന്റേയും കാൽക്കുലസിന്റേയും ഒക്കെ പിറവിയെന്ന് ഇന്ന് ലോകം മുഴുവൻ അംഗീകരിച്ചിരിയ്ക്കുന്നു. കേരളാ സ്കൂൾ ഓഫ് മാത്തമാറ്റിക്സ് ആൻഡ് അസ്ട്രോണമിയെപ്പറ്റി ലോകം മുഴുവൻ സർവകലാശാലകളിൽ ഗവേഷണങ്ങൾ നടക്കുന്നു.

ഇവിടെ നിന്നും ആദ്യകാലങ്ങളിൽ കൊണ്ടുപോയ ഗ്രന്ഥങ്ങൾ പരിഭാഷപ്പെടുത്തിയതാണ് യൂറോപ്പിൽ ആധുനികശാസ്ത്രത്തിന്റെ വിത്ത് പാകിയതെന്ന് പോലും ഒരുപാട് വിദഗ്ധർ വിശ്വസിയ്ക്കുന്നു. അതായത് കത്തോലിക്കനും പോർച്ചുഗീസുകാരനുമായ വാസ്കോഡഗാമ 1498ൽ കോഴിക്കോട്ട് കപ്പലിറങ്ങുമ്പോൾ ഇവിടം യൂറോപ്പിനേക്കാൾ വലിയ പഠന കേന്ദ്രമായിരുന്നു. പിന്നെങ്ങനെയാണ് യൂറോപ്യർ വഴി ഇവിടെ വിദ്യാഭ്യാസം വരുന്നത്?

അവർ ഇവിടുന്ന് മോഷ്ഠിച്ചുകൊണ്ട് പോവുകയാണ് ചെയ്തത്. നിരന്തരമായ ആക്രമണങ്ങളും കൊള്ളയടിയും കാരണം വെറും നൂറു കൊല്ലം കൊണ്ട് യൂറോപ്യർ നമ്മുടെയടുത്തു നിന്ന് കൊള്ളയടിച്ച സ്വത്തും അറിവും കൊണ്ട് സമ്പന്നതയിലാണ്ടപ്പോൾ, നമ്മൾ അവരുടെ ആക്രമണങ്ങളിൽപ്പെട്ട് ഒന്നുമല്ലാതെ മാറിയിരുന്നു. വെറും ഒന്നോ രണ്ടോ നൂറ്റാണ്ട് കൊണ്ട്. ആ പിന്നോട്ടുപോക്കാണ് നമ്മളെ ഇപ്പഴും കുഴിയിലിട്ടിരിയ്ക്കുന്നത്.

പ്രൊട്ടസ്റ്റെന്റ് മിഷണറിമാർ സ്ഥാപിച്ച എൽ എം എസും സീ എം എസും ബാസൽ മിഷനുമൊക്കെ മലയാളഭാഷയുടെ ആദ്യകാല അച്ചടിയ്ക്ക് നൽകിയ സംഭാവനകൾ മറക്കാവതുമല്ല. (അച്ചടിയ്ക്ക് എന്ന് എടുത്ത് പറയണം. ഭാഷയ്ക്ക് സംഭാവന നൽകുന്നതും അച്ചടിയ്ക്ക് യന്ത്രം ഉണ്ടാക്കുന്നതും വേറേ വേറേ തന്നെയാണെന്ന് പറയണമല്ലോ) ഹെർമൻ ഗുണ്ടർട്ടിനെപ്പോലെയൊരാൾ അന്ന് ഒരു ഇംഗ്ളീഷ് മലയാളം നിഖണ്ടുവും ഉണ്ടാക്കി. ഇംഗ്ളീഷ് മലയാളം നിഖണ്ടുവും അച്ചടിയുമെല്ലാം പക്ഷേ അവർ ചെയ്തത് മതപ്രചരണത്തിനു വേണ്ടി മാത്രമായിരുന്നു എന്ന് മറക്കരുത്.

അവരൊക്കെ നൽകിയ സംഭാവനകളേക്കാൾ പാശ്ചാത്യ കൊളോനിയൽ ആഢ്യത്വത്തിന്റെ രീതികൾ വച്ച് നമ്മുടെ ഭാഷയെയും ചരിത്രത്തേയും വ്യാഖ്യാനിച്ചത് കൊണ്ടുണ്ടായ ദോഷങ്ങളാണ് അധികവും എന്ന് കരുതുന്ന ഗവേഷകരും കുറവല്ല. മിഷനറിമാർ അച്ചടി കൊണ്ടുവന്നില്ലെങ്കിൽ മലയാളത്തിൽ അച്ചടിപ്പുസ്തകങ്ങൾ ഉണ്ടാവുകയില്ലായിരുന്നോ? ഭാരതത്തിൽ മിഷനറിമാർ ചെല്ലാത്ത മറ്റു ഭാഷകളിലും അച്ചടിയും പത്രങ്ങളും നിഖണ്ടുക്കളുമൊക്കെ ഉണ്ടായിട്ടുണ്ട്. മലയാളത്തേക്കാൾ വലിയൊരു സാഹിത്യസമ്പത്തും അവിടെയെല്ലാം ഉണ്ടായിട്ടുണ്ട്. അതുകൊണ്ട് അച്ചടിയും പാശ്ചാത്യ കൊളോണിയൽ മനസ്സോടെയുള്ള കപടചരിത്രമെഴുത്തും മതപ്രചരണം ലാക്കാക്കിയുള്ള പുസ്തകം പ്രചരിപ്പിയ്ക്കലും, പത്രങ്ങളും ഒക്കെ ഗുണത്തേക്കാൾ ദോഷമാണ് ഈ സമൂഹത്തിനുണ്ടാക്കിയതെന്നതിൽ ഒരു സംശയവുമില്ല.

കൃഷ്ണചരിതം മുതലായ ഓരോരോ ഗ്രന്ഥങ്ങളെ വായിച്ചാൽ ഓരോരോ നാണക്കേടു തോന്നും, ആ വക, ബാല്യക്കാരുടെ മനസ്സിനെ കെടുപ്പാൻ മതിയാകയാൽ" എന്ന് ഈ സംസ്കാരത്തെ പുശ്ചിച്ച ഹെർമ്മൻ ഗുണ്ടർട്ടിന്റെ ഒരു തലമുറ കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ചെറുമകൻ ഹെർമ്മൻ ഹെസ്സേ തന്നെ പാശ്ചാത്യനാടുകളിൽ ഈ സംസ്കാരത്തിന്റെ ഏറ്റവും വലിയ പതാകാവാഹകനായി എന്നത് ഒരു കാലനീതിയാവാം. ആളും പണവുമില്ലാതെ എന്തിനേയും സ്വാംശീകരിച്ച് ശുദ്ധമാക്കുന്ന ഭാരത സംസ്കാരത്തിന്റെ നാളങ്ങളുടെ വെളിച്ചം കാലസീമകളേ ഭേദിച്ച് മനസ്സുകളിലേക്കിറങ്ങുന്നത് നമുക്ക് ഹെർമ്മൻ ഹെസ്സേയുടെ കൃതികളിൽ കാണാം.

അപ്പോഴും ഒരുകാര്യം പറയണം. ഈ കത്തോലിക്ക സഭയും പ്രൊട്ടസ്റ്റന്റുകാരും രണ്ട് വ്യത്യസ്ത മതങ്ങൾ തന്നെയാണ്. കത്തോലിക്ക സഭ പ്രൊട്ടസ്റ്റന്റുകാരെ ചരിത്രത്തിലെല്ലാം, ഇപ്പോൾപ്പോലും കൊന്ന് തള്ളിയിട്ടേ ഉള്ളൂ. യൂറോപ്പിന്റെ ചരിത്രം മുഴുവൻ കത്തോലിക്കരും പ്രൊട്ടസ്റ്റന്റുകാരും തമ്മിലുള്ള യുദ്ധമാണ്. ബ്രിട്ടീഷുകാർ പ്രൊട്ടസ്റ്റന്റുകാരാണ്. അയർലന്റിൽ കത്തോലിക്കരും. കത്തോലിക്ക സഭയുടെ ഒളിഞ്ഞും തെളിഞ്ഞുമുള്ള അറിവോടെ ഇന്നും അവിടെ തീവ്രവാദപ്രവർത്തനങ്ങൾ പ്രൊട്ടസ്റ്റന്റുകാർക്കെതിരെ കത്തോലിക്കർ നടത്തുന്നു. ബ്രിട്ടീഷ് ഗവണ്മെന്റിന്റേയും പ്രൊട്ടസ്റ്റന്റ് ആംഗ്ളിക്കൻ ചർച്ചിന്റേയും സഹായത്താൽ തിരികെയും തീവ്രവാദപ്രവർത്തനങ്ങൾ നടത്തുന്നുണ്ട്.

അതുകൊണ്ട് എൽ എം എസും ആംഗ്ളിക്കൻ സഭയും ഒക്കെ ചെയ്ത കാര്യങ്ങളിൽ കത്തോലിക്ക സഭയ്ക്ക് ഒരു പങ്കുമില്ല എന്ന് മാത്രമല്ല സഭ അതിനെ എന്നും തകർക്കാനാണു ശ്രമിച്ചിട്ടുള്ളത്.

ബ്രാഹ്മണമതത്തിന്റെ പിടിയിലകപ്പെട്ട ഒരു ഇരുണ്ട യുഗം നമ്മുടെ നാട്ടിനുണ്ടായിരുന്നു . താണജാതിയിലുള്ളവർ എന്ന പേരിൽ ഒരു വലിയ സമൂഹത്തിനു വിദ്യാഭ്യാസം നിഷേധിയ്ക്കപ്പെട്ടു. എന്നാലും നായന്മാരുടെ പ്രത്യേകമായ ചില സാമൂഹിക ആചാരങ്ങൾ നായർ സ്തീകളെ സാമൂഹികമായും വിദ്യാഭ്യാസപരമായും മുന്നിൽ നിർത്തിയിരുന്നുവെന്ന് ഓർക്കാതെ വയ്യ. ഈഴവരും വൈദ്യവും സംസ്കൃതം ഒക്കെ പഠിച്ച് വൈദ്യവൃത്തിയും മറ്റും നടത്തിയിരുന്നു എന്ന് മറക്കരുത്. ഈഴവ സ്ത്രീകളിലും ഉന്നതവിദ്യാഭ്യാസമുള്ളവരുണ്ടായിരുന്നു.

പഠിയ്ക്കുക എന്നത് ഒരു വലിയ കാര്യമായിത്തന്നെ അന്ന് കരുതിയിരുന്നു. എഴുത്താശാന്മാരും പയലുപള്ളിക്കൂടങ്ങളും നാട്ടിലുടനീളം ആണു പെണ്ണു വ്യത്യാസമില്ലാതെ മിയ്ക്കവർക്കും പ്രാഥമിക വിദ്യാഭ്യാസം നൽകിപ്പോന്നു. സ്ത്രീ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റേയും പൊതു വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റേയും കാര്യം വരുമ്പൊ തിരുവിതാംകൂറീൽ റാ‍ണി ഗൌരീ പാർവതീഭായി, റാണി ലക്ഷ്മീ ഭായി മുതൽ ചിത്തിരതിരുനാൾ, സീ പീ രാമസ്വാമി അയ്യർ വരെയുള്ള ആൾക്കാരെ നമ്മൾ മറന്നുപോകുന്നതെന്ത്? ശരിയാണ്. അവർ ചെയ്തതെല്ലാം പൂർണ്ണമായും ശരിയാവണമെന്നൊന്നുമില്ല. പക്ഷേ അത് പൊതുവിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ കാര്യം വരുമ്പൊ അവർ ചെയ്ത നല്ല കാര്യങ്ങളെ പരിഗണിയ്ക്കുന്നതിൽ നിന്ന് വിട്ടു കൂടല്ലോ.

അതിനും മുന്നേയുള്ള വേലുത്തമ്പിയിൽ നിന്ന് തിരുവിതാംകൂറിന്റെ പൊതുവിദ്യാഭ്യാസ പ്രയത്നങ്ങൾ തുടങ്ങുന്നു.
വേലുത്തമ്പി ദളവ എല്ലാ ഗ്രാമങ്ങളിലും മലയാളം സ്കൂളുകൾ തുടങ്ങാൻ ആലോചിച്ച് ഒരു പദ്ധതി തയ്യാറാക്കിയിരുന്നു. അതിനു മുന്നേ ദൗർഭഗ്യവശാൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ബലിദാനം ബ്രിട്ടീഷുകാരുടെ കാർമ്മികത്വത്തിൽ നടന്നു . പക്ഷേ ആ പദ്ധതി അവിടെക്കിടന്നു. 1817ൽ റാണി ഗൌരി പാർവതീ ഭായി തിരുവിതാംകൂറിലെ ജനങ്ങളുടെ മുഴുവൻ വിദ്യാഭ്യാസ ചുമതലയും ചിലവും സ്റ്റേറ്റിനാണ് എന്ന് ഒരു ഉത്തരവിറക്കി. വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ മാഗ്നാകാർട്ട എന്നാണാ ഉത്തരവ് അറിയപ്പെടുനത്. വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ മുഴുവൻ ചുമതലയും സ്റ്റേറ്റ് ഏറ്റെടുക്കുകയും അധ്യാപകർക്ക് മാസം ഏഴുരൂപാ ശമ്പളം നിശ്ചയിച്ച് മാതൃഭാഷയിൽത്തന്നെ സ്കൂളിങ്ങ് ആരംഭിയ്ക്കുകയും ചെയ്തു.

ഇതേ തിരുവിതാംകൂർ ഭരണകൂടം തന്നെയാണു ഇംഗ്ലീഷ് വിദ്യാഭ്യാസത്തിനായി പ്രൊട്ടസ്റ്റന്റ് മിഷണറിമാരായ ലണ്ടൻ മിഷണറി സൊസൈറ്റിയെ (LMS) പ്രത്യേകം ക്ഷണിച്ച് സ്കൂളുകൾ ആരംഭിപ്പിയ്ക്കുന്നതും. അങ്ങനെ അവർ ക്ഷണിച്ച് വന്ന എൽ എം എസ് പാതിരി റവറന്റ് വില്യം തോബിയാസ് ആദ്യത്തെ ഇംഗ്ലീഷ് സ്കൂൾ സ്ഥാപിച്ച് ജാതി മത ഭേദമന്യേ ആൾക്കാർക്ക് പ്രവേശനം അനുവദിച്ചു. അതിനു ശേഷം വന്ന റവറന്റ് മീഡ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജോലി തുടർന്നു. ഇംഗ്ലീഷ്, മലയാളം, സംസ്കൃതം, തമിഴ് എന്നീ ഭാഷകൾ ആ വിദ്യാലയങ്ങളിൽ പഠിപ്പിച്ചു. ഈ പ്രൊട്ടസ്റ്റെന്റ് പാതിരിമാർ വന്ന് ഇന്നാട്ടിലെ ബ്രാഹ്മണർ അനുഭവിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന മൃതപ്രായമായിക്കിടന്ന വിദ്യകളും മറ്റും ശാസ്ത്രീയമായി ആദ്യം അവർ പഠിയ്ക്കുകയും പിന്നെ അതിന്റെ ഗരിമ തിരിച്ചറിഞ്ഞ് പഠിപ്പിയ്ക്കുകയും ചെയ്തു എന്നും മറക്കാവതല്ല. തിരുവിതാംകൂറിലെ ആദ്യത്തെ പെൺ പള്ളിക്കൂടം ഒരു ബോർഡിങ്ങ് സ്കൂളായി തുടങ്ങിയത് റവറന്റ് മീഡ് ആയിരുന്നു. എല്ലാ ഒത്താശകളും പണവും നൽകിയത് തിരുവിതാകൂർ സ്റ്റേറ്റും. മുന്നൂറോളം സ്കൂളുകൾ സ്റ്റേറ്റിന്റെ പണം കൊണ്ട് എൽ എം എസ് നടത്തിയിരുന്നു.

സിറിയൻ കൃസ്ത്യാനികളുടേതായിരുന്ന സെമിനാരിയോടനുബന്ധിച്ച് കോട്ടയത്ത് ഒരു വിദ്യാലയം തുടങ്ങാനാവശ്യമായ പണവും, കെട്ടിട നിർമ്മാണ സാമഗ്രികളും, സ്ഥലവും സൌജന്യമായി നൽകിയത് തിരുവിതാംകൂർ ഗവണ്മെന്റ് തന്നെയാണ്. സുറിയാനി കൃസ്ത്യാനികളുടെ കയ്യിൽ നിന്ന് ആ കോളേജ് സീ എം എസ് ഏറ്റെടുത്ത് നടത്തി. കൂടെ ഒരുപാട് സ്കൂളുകളും തുടങ്ങി. സുറിയാനി കൃസ്ത്യാനികളും സീ എം സും തമ്മിലുണ്ടായ ഒരു തർക്കത്തിനവസാനം സ്കൂളുകൾ പൂട്ടുകയും കോട്ടയത്തെ കോളേജ് സീ എം എസ് സഭ നടത്തുകയും ചെയ്തു. അവിടെ സ്റ്റേറ്റ് ആവശ്യപ്രകാരം തന്നെ ശാസ്ത്രവിഷയങ്ങൾ പഠിപ്പിയ്ക്കാൻ തുടങ്ങി. അതായത് സ്ഥലവും പണവും നൽകി ആ കോളേജിനു വേണ്ട സകല സഹായവും തിരുവിതാംകൂറിലെ രാജാക്കന്മാരാണ് നൽകിയത്. ശാസ്ത്രവിഷയങ്ങൾ പഠിപ്പിയ്ക്കണം എന്ന ആവശ്യം വച്ചതും തിരുവിതാംകൂർ തന്നെ.

അന്നുണ്ടായിരുന്ന ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണകൂടം (ഇന്നത്തെ സിവിൽ സർവീസ് എന്ന് ലളിതമായി വ്യാഖ്യാനിയ്ക്കാം) മിഷണറിമാരെ പിന്തുണച്ചിരുന്നത് കൊണ്ടും ഇംഗ്ലീഷ് വിദ്യാഭ്യാസം നൽകുവാൻ വേണ്ട മാനുഷികവിഭവശേഷി അന്ന് നമുക്കില്ലായിരുന്നത് കൊണ്ടും മിഷനറിമാർക്ക് സ്റ്റേറ്റ് പണം നൽകാനും അവരുടെ മതപരിവർത്തന പ്രവർത്തനങ്ങൾ വിദ്യാഭ്യാസം നൽകുന്നതിന്റെ വിയർപ്പോഹരി വിലയായി അനുവദിയ്ക്കാനും നയപരമായ തീരുമാനം തിരുവിതാംകൂർ രാജവംശം എടുക്കുകയായിരുന്നു. 1859ൽ സ്റ്റേറ്റ് ഭരണനടത്തിപ്പ് രാജാവിനു വിട്ടുകൊടുത്തതോടെ സ്റ്റേറ്റിന്റെ ഉടമസ്ഥതയിൽ വളരെയധികം സ്കൂളുകളും കോളേജുകളും തിരുവിതാംകൂറിലുണ്ടായി.

1834ൽ സ്വാതിതിരുനാൾ നേരിട്ടാണ് നാഗർകൊവിലിലെ ഇംഗ്ലീഷുസ്കൂളിന്റെ പ്രവർത്തനങ്ങൾ കണ്ട് ഇഷ്ടപ്പെട്ട് അതിന്റെ ഹെഡ്മാസ്റ്ററായ റോബർട്ടു സായ്‌വിനെ തിരുവനന്തപുരത്തേക്ക് ക്ഷണിച്ച് തിരുവനന്തപുരത്ത് ഇംഗ്ലീഷ് സ്കൂൾ (രാജാസ് ഫ്രീ സ്കൂൾ) തുടങ്ങുന്നത്. ഈ രാജാസ് ഫ്രീ സ്കൂൾ 1866ൽ കോളേജാവുകയും പിന്നീട് ട്രാവങ്കൂർ യൂണിവേഴ്സിറ്റി ആയിത്തീരുകയും കേരളാ യൂണിവേഴ്സിറ്റി ആയി അവസാനം രൂപാന്തരപ്പെടുകയും ചെയ്തു. രാജാസ് ഫ്രീ സ്കൂളിനു പുറമേ ചിറയങ്കീഴു , കൊട്ടാർ, കായംകുളം എന്നിവിടങ്ങളിൽ അതേ മാതൃകയിൽ ജില്ലാ വിദ്യാലയങ്ങൾ തുടങ്ങി.

തിരുവിതാകൂറിലെ രാജഭരണം വേലുത്തമ്പിയുടെ കാലത്തേ തന്നെ മാതൃഭാഷയിലുള്ള വിദ്യാഭ്യാസത്തിനു വാശിപിടിച്ചിരുന്നു. 1867ൽ ശങ്കര സുബ്ബയ്യർ ഡയറക്ടറായി മാതൃഭാഷാ ബോർഡ് വരികയും തിരുവനന്തപുരത്ത് ഒരു പ്രധാന ഭാഷാ സ്കൂളും പതിനൊന്ന് ജില്ലാ സ്കൂളുകളും മാതൃഭാഷയിൽ പഠനം നടത്തേണ്ടുന്നതിനായി അവർ സ്ഥാപിച്ചു. 1871ൽ എല്ലാ ഗ്രാമങ്ങളിലും ഓരോ സ്കൂൾ എന്ന നയം കൊണ്ട് വന്ന് നാട്ടുകാരായ ജന്മിമാരിൽ നിന്നും മറ്റും പണാം കണ്ടെത്തി ഗവണ്മെന്റ് ധനസഹായത്തോടെ ഇന്നത്തെ എയിഡഡ് സ്കൂൾ മാതൃകയിൽ എല്ലാ ഗ്രാമങ്ങളിലും സ്കൂളുകൾ സ്ഥാപിച്ചു.

ഒരു കുട്ടിയ്ക്ക് ഒരു പണം വച്ച് സർക്കാരിൽ നിന്ന് ഈ സ്കൂളുകൾക്ക് നൽകിപ്പോന്നു. പിന്നീട് സംസ്കൃത കോളേജ്, 1887ൽ മഹാരാജാവിന്റെ സ്തീകൾക്ക് മാത്രമായുള്ള കോളേജ് എന്നിവ സ്ഥാപിച്ചു. കുട്ടികളുടെ തലയെണ്ണി സർക്കാർ പണം അങ്ങോട്ട് നൽകുമെന്നായപ്പോ ഒരുപാട് സ്കൂളുകൾ ഉയർന്ന് വന്നു. 1894ൽ ഇരുനൂറിനു പുറത്ത് ഗവണ്മെന്റ് സ്കൂളുകളും അറുപതിനായിരത്തോളം കുട്ടികളും തിരുവിതാംകൂറിലുണ്ടായിരുന്നു. തിരുവിതാംകൂർ മഹാരാജാസ് ലോ കോളേജടക്കം മൂന്ന് കോളേജ് ഗവണ്മെന്റിന്റേയും മൂന്ന് പ്രൈവറ്റ് കോളേജും (സീ എം എസ് പോലെ) ഉണ്ടായിരുന്നു. 1904ൽ ദളിത് ജാതിക്കാരെ പഠിപ്പിയ്ക്കുന്ന സ്കൂളുകൾക്ക് പ്രത്യേക ഗ്രാൻഡ് സർക്കാർ കൊടുക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പൊ ദളിത് ജാതിക്കാരെ ഈ സ്കൂളുകളിൽ കൂടുതൽ പഠിപ്പിയ്ക്കാൻ തുടങ്ങി. അവരേയും പഠിപ്പിയ്ക്കേണ്ടത് സ്കൂളുകളുടെ ആവശ്യമായി മാറി. എന്നാലും പലയിടങ്ങളിലും ഗവണ്മെന്റ് സ്കൂളുകളിൽ ദളിതുകൾക്ക് പ്രവേശനം അനുവദിച്ചിരുന്നില്ല. അതിനെതിരെ പിന്നീട് നടത്തിയ മഹത്തായ പ്രക്ഷോഭങ്ങളെപ്പറ്റി വഴിയേ പറയാം.

ദിവാൻ സീ പീ രാമസ്വാമി അയ്യരുടെ വരവോടെ വീണ്ടൂം വിദ്യാഭ്യാസരംഗം വലിയ ഉയർച്ച പ്രാപിച്ചു. ട്രാവങ്കൂർ യൂണിവേഴ്സിറ്റിയടക്കം അഞ്ച് ഗവണ്മെന്റ് കോളേജും നാലു പ്രൈവറ്റ് കോളേജും ഉണ്ടായി. ഒരു സ്തീകൾക്ക് മാത്രയുള്ള ഗവണ്മെന്റ് കോളേജ് ഉൾപ്പെടെ. തിരുവിതാംകൂറിന്റെ ചരിത്രത്തിലെ മറ്റൊരു വലിയ വിപ്ളവത്തെപ്പറ്റി പ്രത്യേകം പറയണം. മഹാത്മാ അയ്യങ്കാളി. കേരളചരിത്രത്തിൽ ഈ എം എസ് ഉൾപ്പെടെയുള്ളവർ പൂർണ്ണമായും തമസ്കരിച്ചുകളഞ്ഞ ഒരു നാമമാണ് മഹാത്മാ അയ്യങ്കാളിയുടെത്. സാധുജനപരിപാലനയോഗം തുടങ്ങി ദളിതരുടെ അവകാശങ്ങൾക്കായി ശക്തമായി പടപൊരുതിയ അയ്യങ്കാളി അന്നത്തെ തിരുവിതാംകൂർ രാജാവിന്റെ പ്രജാസഭാ അംഗം കൂടിയായിരുന്നു. (ഇന്നത്തെ എം എൽ ഏയ്ക്ക് തുല്യമായ പദവി) ദളിതർക്ക് വിദ്യാഭ്യാസാവകാശത്തിനായി പ്രജാസഭയിൽ അദ്ദേഹം നടത്തിയ ഇടപെടലുകളെപ്പറ്റിയും പറയേണ്ടതുണ്ട്.

മഹാരാജാവിന്റെ പ്രജാസഭാംഗം എന്ന നിലയിൽ രാജവംശത്തോട് വളരെ അടുപ്പമായിരുന്ന അയ്യൻകാളിയുടെയും അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഗുരുവായിരുന്ന തയ്ക്കാട് അയ്യാവിന്റേയും ഇടപെടലുകളാണ് തിരുവിതാംകൂർ രാജവംശം എല്ലാ ജാതിക്കാർക്കും വിദ്യാഭ്യാസത്തിനായി അവസരങ്ങളൊരുക്കിയത് എന്ന് പറയപ്പെടുന്നു.

വിദ്യാഭ്യാസ അവകാശത്തിനു വേണ്ടി അയ്യന്‍ കാളി നടത്തിയ ഊരൂട്ടമ്പലം പ്രക്ഷോഭം കേരള വിദ്യാഭ്യാസചരിത്രത്തിലെ മാത്രമല്ല രാഷ്ട്രീയ ചരിത്രത്തിലെ തന്നെ നാഴികക്കല്ലാണ്. പഞ്ചമി എന്ന ദളിത് പെൺകുട്ടിയ്ക്ക് ഊരൂട്ടമ്പലം സ്കൂളിൽ പ്രവേശനം നൽകുന്നതിനെ തടഞ്ഞ ജന്മിമാരെ അയ്യങ്കാളിയുടെ നേതൃത്വത്തിലെത്തിയ സംഘം എതിരിട്ടു. അതിന്റെ എതിർ നടപടിയായി ജന്മിമാർ സ്കൂളിനു തന്നെ തീയിടുകയും അതൊരു കലാപമായി മാറുകയും ചെയ്തു. ഊരൂട്ടമ്പലം, മാറനല്ലൂർ കണ്ടല, മുണ്ടൻചിറ, ഇറയംകോട്, ആനമല, കൊശവല്ലൂർ, കരിങ്ങൽ, അരുവിക്കര തുടങ്ങിയ പ്രദേശങ്ങളിലെല്ലാം ദളിത സമുദായാംഗങ്ങളെ കഠിനമായി ഉപദ്രവിയ്ക്കുന്ന നിലയിലേയ്ക്ക് കലാപം പടർന്നു. ഒരാഴ്ചയോളം തുടർന്ന അക്രമ സംഭവങ്ങൾ നിയന്ത്രണാതീതമായപ്പോൾ അയ്യങ്കാളി കർഷകത്തൊഴിലാളികളുടെ സമരം പ്രഖ്യാപിച്ചു.

തിരുവിതാംകൂറിലാകെ കർഷകത്തൊഴിലാളികൾ പണിമുടക്ക് നടത്തി. 1913 ലെ ആ പണിമുടക്ക് സകലരുടേയും ഉറക്കം കെടുത്തി. സമരം എങ്ങനെയെങ്കിലും നിർത്തലാക്കാതെ ഗതിയില്ല എന്ന് വന്നു. ഫസ്റ്റ്ക്ലാസ് മജിസ്ട്രേട്ടായിരുന്ന കണ്ടല സി .കെ നാഗർപിള്ള മധ്യസ്ഥനായെത്തി സമരക്കാരുടെ ആവശ്യങ്ങൾ ന്യായമാണെന്ന് കണ്ട് പണിമുടക്ക് ഒത്തുതീർപ്പാക്കി. സ്‌കൂൾ പ്രവേശനം മാത്രമല്ല, കർഷകത്തൊഴിലാളികൾക്ക് ജോലി സ്ഥിരത, കൂലി കൂടുതൽ തുടങ്ങിയ ആവശ്യങ്ങളും അന്ന് അംഗീകരിച്ചു. 1914ൽ വീണ്ടും തിരുവിതാംകൂർ സർക്കാർ വിദ്യാലയ പ്രവേശന ഉത്തരവ് പുറപ്പെടുവിച്ചു. ജന്മിമാർ തീയിട്ടു നശിപ്പിച്ച ഊരൂട്ടമ്പലം കുടിപള്ളിക്കൂടം പിന്നെ രാജാവ് തന്നെ പുനർനിർമ്മിച്ചു കൊടുത്തു. എല്ലാവർക്കും പ്രവേശനവും നൽകി.

സ്കൂളിൽ ദളിത സമുദായാംഗങ്ങൾക്ക് പ്രവേശനം നൽകാതിരുന്ന ജന്മിമാരോട് വെങ്ങാനൂർ ചാവടിനട സ്കൂളിൽ സർക്കാർ ഉത്തവരിന്റെ പകർപ്പുമായി നേരിട്ടെത്തി പറഞ്ഞിട്ടും കേൾക്കാതിരുന്നപ്പോൾ കായികമായിത്തന്നെ അവരെ നേരിട്ട് ദളിതർക്ക് സ്കൂൾ പ്രവേശനം നടപ്പിലാക്കിയതും അയ്യൻകാളിയായിരുന്നു. സ്വന്തം സമുദായംഗങ്ങൾക്കായി അദ്ദേഹം പലയിടത്തും സ്വന്തമായി പള്ളിക്കൂടം തന്നെ സ്ഥാപിച്ചു. പുതുവല്‍വിളാകത്ത് സ്ഥാപിച്ച കുടിപ്പള്ളിക്കുടം ഒട്ടേറെ പ്രക്ഷോഭങ്ങള്‍ നടത്തി സ്‌കൂളാക്കി ഉയര്‍ത്തി. നാടെങ്ങും സ്വന്തം പണം കൊടുത്ത് ദളിത സമുദായംഗങ്ങളെ വിദ്യാഭ്യാസം ചെയ്യിയ്ക്കാൻ അന്ന് ഉന്നത വിദ്യാഭ്യാസമുണ്ടായിരുന്ന അദ്ധ്യാപകരെ അന്ന് അയ്യങ്കാളി നിയമിച്ചു.

ഒരു പൊതുപരിപാടിയിൽ ദളിത് സമുദായത്തിൽ നിന്നുള്ളയാളും പ്രമുഖ രാഷ്ട്രീയ നേതാവുമായ ശ്രീ ടീ വീ ബാബു ഒരിയ്ക്കൽ ഇക്കാര്യം പറഞ്ഞത് അതേ പടി പകർത്തുന്നു. കമ്യൂണിസ്റ്റ് പാർട്ടിയാണ് ദളിതർക്ക് വിദ്യാഭ്യാസം നൽകിയതെന്ന മാർക്സിസ്റ്റ് സ്ഥാനാർത്ഥിയുടെ വാദത്തിനെതിരെ ഒരു തിരഞ്ഞെടുപ്പ് സംവാദത്തിലാണ് അദ്ദേഹമന്ന് സംസാരിച്ചത്.

"കമ്യൂണിസം”..അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു…” കമ്യൂണിസ്റ്റുപാർട്ടിയാണ് ഞങ്ങളെ ഇങ്ങനെയാക്കിയതെന്ന്.. മുണ്ടുടുക്കാൻ പഠിപ്പിച്ചത്, കുളിയ്ക്കാൻ പഠിപ്പിച്ചത്... തേച്ച് കുളിയ്ക്കാൻ പഠിപ്പിച്ചതെന്ന് ഇവർ പറയുന്നു.

മഹാത്മാ അയ്യങ്കാളി എന്നൊരു മനുഷ്യനുണ്ടായിരുന്നു. ഈ എം ശങ്കരൻ നമ്പൂതിരിപ്പാട് കാണാതെ പോയ നേതാവ്. ആ അയ്യൻകാളിയാണ് ഞങ്ങൾക്കക്ഷരം പറഞ്ഞ് തരാൻ കൈതമുക്കിലെ ഗോവിന്ദപ്പിള്ളയെ പല്ലക്കിലേറ്റിക്കൊണ്ട് വന്ന്, ആറുരൂപ സർക്കാരന്ന് സ്കൂളിൽ അധ്യാപകന് ശമ്പളം കൊടുക്കുമ്പോൾ ഒമ്പത് രൂപ ശമ്പളം നൽകി. ഞങ്ങൾ പിരിച്ചെടുത്ത കാശുകൊടുത്ത് ഞങ്ങളുടെ കുഞ്ഞുങ്ങളെ അക്ഷരം പഠിപ്പിച്ചത് അയ്യൻകാളിയാണ്... അയ്യൻകാളി. അതറിയാതെ റഷ്യേടെ കാര്യോം ചൂണ്ടിക്കാണിച്ച് സഖാക്കളേ.. ഇനിയും വർത്തമാനം പറയരുത്.

ഇവിടെ രസകരമായ മറ്റൊരു കാര്യവും പറഞ്ഞുപോകണം. നെടുമങ്ങാടും കഴക്കൂട്ടത്തും ബാലരാമപുരത്തുമൊക്കെ ചന്തകളില്‍ കയറാനുള്ള അവകാശം നിഷേധിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു അയിത്തജന വിഭാഗങ്ങള്‍ക്ക്. അയ്യങ്കാളിയുടെ നേതൃത്വത്തില്‍ ഇതിനെതിരേ പ്രക്ഷോഭം നടത്തിയപ്പോള്‍ എതിര്‍ക്കാനെത്തിയത് മുസ്ലിം മാടമ്പിമാരായിരുന്നു. അയ്യങ്കാളി അവരേയും ശക്തമായി എതിരിട്ട് തങ്ങളുടെ അവകാശം സ്ഥാപിച്ചു.

അതുപോലെ ആലപ്പുഴ ജില്ലയിലെ ചേര്‍ത്തലയിലും മുഹമ്മയിലും മറ്റും പാറായിത്തരകന്റെ നേതൃത്വത്തില്‍ ദളിതരുടെയിടയിൽ നടന്ന വ്യാപകമായ മതപരിവര്‍ത്തന ശ്രമങ്ങളെ അയ്യങ്കാളി ശക്തമായി എതിര്‍ത്തു. അയ്യങ്കാളിയുടെ സഹചാരിയായ വിശാഖം തേവനുമായി പാറായിത്തരകന്‍ പരസ്യ സംവാദം നടത്തുകയും മതപരിവര്‍ത്തന വാദം വിശാഖം തേവനു മുന്നില്‍ പൊളിയുകയും ചെയ്തു. അതോടെ മതം മാറാനെത്തിയ അധസ്ഥിത ജനത അതില്‍ നിന്നും പിന്തിഞ്ഞു.

അയ്യങ്കാളിയെ ചരിത്രത്തിൽ നിന്നും തമസ്കരിയ്ക്കപ്പെടുത്തേണ്ടത് ഈ എം ശങ്കരൻ നമ്പൂതിരിപ്പാടിന്റെ മാത്രം ആവശ്യമല്ലായിരുന്നെന്ന് വ്യക്തമാവുന്നുണ്ടല്ലോ...

കൊച്ചിയിൽ മഹാത്മാ അയ്യങ്കാളിയുടെ സമകാലികനായിരുന്ന പണ്ഡിറ്റ് കെ പി കറുപ്പൻ നടത്തിയ വിദ്യാഭ്യാസവിപ്ളവത്തേയും ഓർത്തിരിയ്ക്കേണ്ടതുണ്ട്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ തുടങ്ങിയ കൊച്ചി പുലയ മഹാജനസഭയുടെ പ്രവർത്തനഫലമായാണ് 1910 ഓട് കൂടി സകല അധഃസ്ഥിതർക്കും സ്കൂൾ പ്രവേശനം സാദ്ധ്യമായത്. കൊച്ചിയിൽ മക്കളെ സ്കൂളിലയയ്ക്കാത്ത മാതാപിതാക്കളെ കണ്ടുപിടിച്ച് സാമൂഹികമായി ശിക്ഷിയ്ക്കാൻ പോലും പുലയജനമഹാസഭ ശ്രമിച്ചു. അധഃസ്ഥിത ജന വിഭാഗങ്ങൾ സംഘടിച്ച് ഒരുമിച്ചുനിൽക്കാനും മദ്യപാനം തുടങ്ങിയ ദുശ്ശീലങ്ങൾ ഇല്ലാതെയാക്കാനും അവരെ അദ്ദേഹം പ്രേരിപ്പിച്ചു. എന്നാൽ 1948ഓട് കൂടി പുലയജനമഹാസഭ തകർന്നു. ഈ പുലയജനമഹാസഭ എങ്ങനെയാണ് തകർന്നതെന്ന് ഒന്ന് ആലോചിയ്ക്കുന്നത് വളരെ രസകരമായിരിയ്ക്കും. ഈ സഭയിലെ ആദ്യകാല അംഗമായ, മുൻ വിദ്യാഭ്യാസ ഡയറക്ടറായ കേ വീ മദനൻ പറഞ്ഞത് എടുത്തെഴുതുന്നു.

1948 ഓടുകൂടി സമസ്ത കൊച്ചി പുലയമഹാജനസഭ ഛിന്നഭിന്നമായി. സാമൂഹ്യപരിഷ്ക്കരണത്തിന്‌ ഈ സംഘടനയുടെ ആവശ്യം ഇല്ലാതായതുകൊണ്ടല്ല അങ്ങനെ സംഭവിച്ചത്‌. ജാതിസംഘടനകളുടെ നിലനില്‍പ്പ്‌ തൊഴിലാളി വര്‍ഗസംഘടനയുടെ വളര്‍ച്ചയ്ക്ക്‌ പ്രതിബന്ധമാണ്‌ എന്ന ആശയമാണ്‌ സമസ്തകൊച്ചി പുലയമഹാജനസഭയെ ഇല്ലാതാക്കിയത്‌. തൊഴിലാളി വര്‍ഗസിദ്ധാന്തങ്ങള്‍ ഉള്‍ക്കൊണ്ട ചിലര്‍ അകത്തുനിന്നും സഭയെ തകര്‍ക്കുകയായിരുന്നു. തൊഴിലാളി വര്‍ഗ സിദ്ധാന്തക്കാരുടെ പ്രഹരമേറ്റ്‌ ഇല്ലാതായ അപൂര്‍വം സംഘടനകളില്‍ ഒന്നാണ്‌ സമസ്ത കൊച്ചി പുലയമഹാജനസഭ.എൻ‍എസ്‌എസിന്റെയോ എസ്‌എന്‍ഡിപിയുടെയോ മേല്‍ ഒരു പോറലേല്‍പ്പിക്കാന്‍ പോലും തൊഴിലാളി വര്‍ഗസിദ്ധാന്തക്കാര്‍ക്ക്‌ കഴിഞ്ഞിട്ടില്ല. അതിശക്തമായ മതസംഘടനകളെ പ്രീണിപ്പിക്കാന്‍ കിണഞ്ഞു പരിശ്രമിക്കുകയാണ്‌ തൊഴിലാളി വര്‍ഗ സിദ്ധാന്തക്കാരും മതേതരവാദക്കാരും. ഇത്‌ അധഃസ്ഥിത ജാതിക്കാര്‍ക്ക്‌ എന്നു മനസ്സിലാക്കും?

അതാണ് വിപ്ളവപ്പാർട്ടികളുടെ ഇരട്ടത്താപ്പിന്റെ ഏറ്റവും വലിയ അടയാളം. ഒരു നവോദ്ധാനത്തെ തുരങ്കം വച്ചവരാണ് ഇന്ന് നവോത്ഥാനത്തിന്റെ കാവലാളുകളായി ഞെളിഞ്ഞു നിൽക്കുന്നത്!!

വിഷയത്തിലേയ്ക്ക് വരാം.

തിരുവിതാംകൂറിൽ ഇങ്ങനെ വിദ്യാഭ്യാസ വിപ്ളവമുണ്ടായപ്പോൾ കൊച്ചിയിലും മലബാറിലും സ്ഥിതി നേരേ തിരിച്ചായിരുന്നു. ആദ്യം തുടങ്ങിയ സർക്കാൾ സ്കൂളുകളൊക്കെ ഏറെക്കഴിയാതെ അടച്ച് പൂട്ടി. തിരുവിതാംകൂറു പോയോ അല്ലെങ്കിൽ എഴുത്തുപള്ളികളിലും ജൂതപ്പള്ളിയിലും ഒക്കെയായിരുന്നു അന്നത്തെ കൊച്ചിയിലെ പഠനം. 1845 ൽ എറണാകുളത്ത് ഇംഗ്ലീഷ് സ്കൂൾ ഉണ്ടാക്കി. 1868ൽ ആ ഇംഗ്ലീഷ് സ്കൂളിലെ കുട്ടികൾ മെട്രിക്കുലെഷൻ പരീക്ഷ എഴുതുകയും 1875ൽ മഹാരാജാസ് കോളേജാവുകയും ചെയ്തു.

തിരുവിതാംകൂറിലെ മാതൃകയിൽ 1890ഓടെ ഗ്രാമങ്ങളിൽ മാതൃഭാഷാ സ്കൂളുകൾ ആരംഭിച്ചു. 1911ൽ ഗവണ്മെന്റ് വിദ്യാഭ്യാസം പരിഷ്കരിയ്ക്കുന്നതിനു തിരുവിതാംകൂർ മാതൃകയിൽ ഒരു നയരേഖ ഉണ്ടാക്കുകയും വിദ്യാഭ്യാസപരിഷ്കരണത്തിനു മുൻ കൈ കൊടുക്കുകയും ചെയ്തു. വിദ്യാഭ്യാസം ഒരു ആവശ്യമായി സമുഹം കണ്ടതുകൊണ്ടാവണം വളരെപ്പെട്ടെന്ന് അതിന്റെ വേഗമേറുകയും 1940ഓട് കൂടി മൂന്ന് ഗവണ്മെന്റ് കോളേജുകളും രണ്ട് പ്രൈവറ്റ് കോളേജുകളും കൊച്ചി രാജ്യത്തുണ്ടായി.
കൊളോണിയർ ഭരണക്കാരും മിഷനറിമാരുമാണ് ഇവിടെ വിദ്യാഭ്യാസമുണ്ടാക്കിയത് എന്ന് പറയുന്നവരെ ചൂണ്ടിക്കാട്ടാനുള്ള വലിയൊരു തെളിവാണ് മലബാറിലെ പിന്നോക്കാവസ്ഥ. തിരുവിതാംകൂറിലും കൊച്ചിയിലും അൽപ്പമെങ്കിലും പ്രജാക്ഷേമം നോക്കുന്ന രാജാക്കന്മാരുണ്ടായപ്പോൾ മലബാർ നേരിട്ട് ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണത്തിൻ കീഴിലായിരുന്നു. തിരുവിതാംകൂറിലും കൊച്ചിയിലും വിദ്യാഭ്യാസപരമായി മുന്നേറ്റമുണ്ടായപ്പോൾ മലബാറിൽ പക്ഷേ നേരേ തിരിച്ചായിരുന്നു ഗതി. ഗുണ്ടർട്ട് സായ്‌വ് സ്ഥാപിച്ച ബാസൽ മിഷൻ തുടങ്ങിയ സ്കൂളുകളും അത് പിന്നീട് കോളേജായി മാറിയതുമൊഴിച്ചാൽ മലബാറിലെ വിദ്യാഭ്യാസരംഗം ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ ആദ്യപകുതിയിൽ‌പ്പോലും ഗതികെട്ടതായിരുന്നു.

ബ്രിട്ടീഷ് രാജിന്റെ നേരേ കീഴിലുള്ള മലബാറിൽ പാലക്കാട് വിക്ടോറിയ കോളേജ് മാത്രമാണുണ്ടായിരുന്നത്. ബ്രണ്ണൻ സായിപ്പ് ഒരുപാട് കാശു സംഭാവനയായി നൽകിയിട്ടാണു തലശ്ശേരി ബ്രണ്ണൻ കോളേജ് ബാസൽ മിഷൻ തന്നെ തുടങ്ങുന്നത്. സാമൂതിരിമാരാണേൽ അവരുടെ കുടുംബത്തിലെ പിള്ളേർക്കായാണ് കോഴിക്കോട് സ്കൂൾ തുടങ്ങുന്നത്. പിന്നീടത് കോളേജായും ഗുരുവായൂരപ്പൻ കോളേജായുമൊക്കെ വളർന്നുവെങ്കിലും. 1921 ലെ കൂട്ടക്കൊലയൊക്കെ കഴിഞ്ഞ് സാമൂഹികരംഗത്ത് വല്ലാത്ത ഒരു അരക്ഷിതാവസ്ഥ വന്നപ്പോൾ ബ്രിട്ടീഷുകാർ പതിയെ മലബാറിൽ പ്രൈമറി സ്കൂളുകളും മറ്റും തുടങ്ങാൻ ആരംഭിച്ചു.

റാണി ലക്ഷ്മീ ഭായിയെയും പാർവതീഭായിയേയും ആറ്റിങ്ങൾ റാണിയേയും പറ്റി പറയുമ്പൊ കേണൽ മൺ‌റോയെ പറ്റി പറയണം. അദ്ദേഹമാണ് റസിഡന്റ് ആയിരുന്നപ്പോൾ ആദ്യകാല വിദ്യാഭ്യാസ മാറ്റങ്ങൾക്ക് രൂപം നൽകിയത്. പക്ഷേ അത് ഇംഗ്ലീഷ് വിദ്യാഭ്യാസത്തിനു മാത്രമായിരുന്നു. മാതൃഭാഷയിൽ വിദ്യാലയങ്ങൾ ആരംഭിയ്ക്കണമെന്ന വേലുത്തമ്പിയുടെ പദ്ധതി അദ്ദേഹത്തെ രാഷ്ട്രീയമായും കായികമായും ഇല്ലാതാക്കിയെങ്കിലും മുന്നോട്ട് കൊണ്ട് പോയതാണ് തിരുവിതാംകൂറിലേയും കൊച്ചിയിലേയും വിദ്യാഭ്യാസമാറ്റങ്ങൾക്ക് മുഖ്യ കാരണമായതെന്ന് കരുതേണ്ടതുണ്ട്. ആയില്യം തിരുനാളിന്റെ സമയത്താണ് പെൺകുട്ടികൾക്ക് മാത്രമായി കുറേയേറെ സ്കൂളുകൾ തുടങ്ങുന്നത്.

1903ൽ ആരംഭിച്ച എസ് എൻ ഡീ പീ യോഗം നാട്ടിലെമ്പാടും പ്രാഥമിക വിദ്യാലയങ്ങൾ സ്ഥാപിച്ച് എല്ലാ ജാതിമതക്കാരിൽ‌പ്പെട്ടവരേയും സ്തീജനങ്ങളുടേയും ഉൾപ്പെടുത്തി വിദ്യാഭ്യാസത്തിനു വലിയ ഉയർച്ചയാണു നൽകിയത്. 1914 ൽ ആരംഭിച്ച എൻ എസ് എസും ഇതു തന്നെ ചെയ്തു. ഗ്രാമഗ്രാമന്തരങ്ങളിൽ അവിടവിടുള്ള ജന്മിമാരെക്കൊണ്ടും, സംഘടനയുടേതായും മറ്റും ഒരുപാട് വിദ്യാലയങ്ങൾ അവർ സ്ഥാപിച്ചു. സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തരം മഹാത്മാഗാന്ധി കോളേജ്, എസ് എൻ കോളേജ് കൊല്ലം എന്നിവ എൻ എസ് എസും എസ് എൻ ഡീപീയും ആരംഭിച്ചു. 49 ഓട് കൂടി എൻ എസ് എസ് ഹിന്ദു കോളേജ് ചങ്ങനാശ്ശേരി, പന്തളം എൻ എസ് എസ് കോളേജ്, വിമൻസ് കോളേജ് തിരുവന്തപുരം എന്നിവിടങ്ങളിൽ മൂന്ന് കോളേജുകൾ കൂടെ എൻ എസ് എസ് സ്ഥാപിച്ചു ജാതിമതവർഗ്ഗലിംഗഭേദമന്യേ ജനങ്ങളേ പഠിപ്പിച്ചു. (വിമൻസ് കോളേജിൽ പക്ഷേ പുരുഷന്മാർക്ക് പ്രവേശനമില്ലാരുന്നു.

ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ ആദ്യപാദത്തോടേ ലോകമെമ്പാടുമുണ്ടായ വിദ്യാഭ്യാസവിപ്ലവം ഇൻഡ്യയിലുമെത്തി. കേരളത്തിൽ 1921ൽ സർക്കാർ കോളേജല്ലാത്ത യൂ സീ കോളേജ് ആലുവ, എസ് ബീ കോളേജ് ചങ്ങനാശ്ശേരി, 1925ൽ സെന്റ് തെരേസാസ് കോളേജ് എറണാകുളം (ആദ്യത്തെ സ്വകാര്യ മാനേജ്മെന്റിനു കീഴിലെ സ്ത്രീകൾക്കായുള്ള കോളേജ്) എന്നിവ തുടങ്ങി. 1944 വരെ സാമ്പത്തികമാന്ദ്യം കാരണം പിന്നീട് പ്രൈവറ്റ് കോളേജുകളൊന്നുമുണ്ടായില്ല. 1944ൽ തേവര സേക്രഡ് ഹാർട്ട് കോളേജ്, 1946ൽ സനാതന ധർമ്മ കോളേജ് ആലപ്പുഴ, 1947ൽ സെന്റ് ആൽബർട്സ് കോളേജ് എറണാകുളം, കേരളവർമ്മ കോളേജ് തൃശൂർ എന്നിവ തുടങ്ങി.
1964 ആയപ്പോൾ എൻ എസ് എസ് എട്ടു കോളേജുകളും എസ് എൻ ഡീ പീ ആറു കോളേജുകളും വീണ്ടും തുടങ്ങി. ബാക്കി നമുക്കറിയാവുന്ന ചരിത്രമാണ്.1965ഓട് കൂടി എം ഈ എസ് ന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ മുസ്ലീം സമുദായം കോളേജുകൾ തുടങ്ങുകയും എയിഡഡ് സ്കൂളുകൾ തുടങ്ങുകയും ചെയ്തു. ആധുനിക വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ ആദ്യദശകളിൽ അൽ‌പ്പം പിന്നോക്കം നിന്നിരുന്ന അവർ എം ഈ എസ് ന്റെ തുടക്കത്തോടെ വളരെപ്പെട്ടെന്ന് തന്നെ പൊതുധാരയിലേക്ക് എത്തപ്പെട്ടു.
കൃസ്ത്യൻ മിഷണറിമാർ ഉൾപ്പെടെയുള്ള കേരളത്തിന്റെ വിദ്യാഭ്യാസചരിത്രം സംക്ഷിപ്തമായി പറഞ്ഞിട്ടുണ്ടെന്ന് കരുതുന്നു. ഇതിൽ കൃസ്ത്യൻ മിഷണറിമാർ മാത്രം കാരണമാണ് കേരളത്തിൽ വിദ്യാഭ്യാസമെന്നും പ്രത്യേകിച്ച് സ്ത്രീ വിദ്യാഭ്യാസമുണ്ടായതെന്നും ഉള്ള ഒരു പൊതുബോധം പൂർണ്ണമായും ശരിയല്ല എന്നേ പറയാൻ ഉദ്ദേശിച്ചിട്ടുള്ളൂ. കത്തോലിക്ക സഭയ്ക്ക് ഒരു ചെറിയ പങ്കുപോലും ഇതിലില്ല. ചെയ്തത് തന്നെ പ്രൊട്ടസ്റ്റെന്റ് മിഷനുകളായിരുന്നു.

പാശ്ചാത്യ വിദ്യാഭ്യാസം ഉണ്ടായിരുന്നത് കൃസ്ത്യൻ മിഷനറിമാർക്കായതുകൊണ്ട് ഭരണകർത്താക്കൾ അവരുടെ മതപരിവർത്തന ശ്രമങ്ങൾക്ക് പകരമായി വിദ്യാഭ്യാസം നൽകാൻ അനുവദിയ്ക്കുകയാണുണ്ടായത് . എല്ലാം കഴിഞ്ഞ് വിദ്യാഭ്യാസക്കച്ചവടം ചെയ്യാൻ മാത്രമാണ് കത്തോലിക്ക സഭ ഇവിടെയെത്തിയത്. നമ്മൾ ഇന്ന് കാണുന്ന വിദ്യാഭ്യാസ വിപ്ലവത്തിന് ഗുരുദേവൻ, ചട്ടമ്പിസ്വാമികൾ, മഹാത്മാ അയ്യങ്കാളി , എസ് എൻ ഡീ പീ, എൻ എസ് എസ്, യോഗക്ഷേമസഭ, എന്നതുമുതൽ തുടങ്ങി പഴയ മരിയ്ക്കാതെ കിടന്ന ബൌദ്ധപാരമ്പര്യം വരെ കാരണമാണ്. ഒപ്പം പുതിയ ചിന്തകൾ, ഗോഖലേ, തിലകൻ, മഹർഷി അരൊബിന്തോ, ഗാന്ധിജിയും വിനോബാഭാവേയും വിവേകാനന്ദസ്വാമികളും മഹാത്മാ ബാബാസാഹിബ് അംബേദ്കറും ഉൾപ്പെടെ പൊതുവേ സ്വാതന്ത്ര്യത്തെപ്പറ്റിയൊക്കെയുള്ള നമ്മുടെ കാഴ്ചപ്പാടുകളെത്തന്നെ മാറ്റിയെടുത്ത സ്വാതന്ത്ര്യസമരമാണ് ഏറ്റവും വലിയ സംഭാവന എന്ന് മറക്കാവതല്ല.

അങ്ങനെയുണ്ടായ കേരള നവോത്ഥാനത്തിന്റെ പങ്ക് ഇന്ന് അതിൽ യാതൊരു കാര്യവും ചെയ്തിട്ടില്ലാത്ത രണ്ട് ഗ്രൂപ്പുകളാണ് അനുഭവിയ്ക്കുന്നതും സ്വന്തമാക്കാൻ പ്രചാരണം ചെയ്യുന്നതും. കത്തോലിക്കാ മിഷനറിമാരുടെ പിന്തുടർച്ചക്കാരും കമ്യൂണിസ്റ്റുകളും.

ദശാവതാര പ്രതിഷ്ടയുള്ള 10 ക്ഷേത്രങ്ങൾ

ദശാവതാര പ്രതിഷ്ടയുള്ള 10 ക്ഷേത്രങ്ങൾ

വെറും 6 കിലോമീറ്ററിനുള്ളിൽ ഭഗവാൻ മഹാവിഷ്ണുവിന്റെ ദശാവതാര പ്രതിഷ്ടയുള്ള 10 ക്ഷേത്രങ്ങൾ ,അതും കേരളത്തിൽ തന്നെ. വിശ്വസിക്കാൻ പ്രയാസമുണ്ടല്ലേ, പക്ഷെ ഇത് സത്യം തന്നെ. വായിക്കൂ.....

ദശാവതാര കഥകൾ പറഞ്ഞും കേട്ടും മതിവരാത്തവരായ് ആരുമുണ്ടാവില്ല, എന്നാൽ ദശാവതാര ക്ഷേത്രങ്ങളെല്ലാം ഒരു ദേശത്ത് വെറും 6 കിലോമീറ്റർ ചുറ്റളവിനുള്ളിൽ എന്നത് ആശ്ചര്യവും അതിലുപരി അറിവുമായിരിക്കും.

കോഴിക്കോട് ജില്ലയിൽ കോഴിക്കോട് - ബാലുശ്ശേരി റോഡിൽ കാക്കൂർ എന്ന സ്ഥലത്താണ് മഹാവിഷ്ണുവിന്റെ പത്ത് അവതാരങ്ങളായ മത്സ്യം, കൂർമ്മം, വരാഹം, നരസിംഹം, വാമനൻ, പരശുരാമൻ, ശ്രീരാമൻ, ബലരാമൻ, ശ്രീകൃഷ്ണൻ, കൽക്കി എന്നിവരുടെ ഐതിഹ്യവും പവിത്രതയും നിറഞ്ഞു നിൽക്കുന്ന ദശാവതാര ക്ഷേത്രങ്ങളുള്ള മണ്ണ്.

ജലസമൃദ്ധവും വറ്റാത്ത നീരുറവകളുമുള്ള പൊൻകുന്ന് മലയുടെ താഴ്വാരങ്ങളിലാണ് ഈ ദശാവതാര ക്ഷേത്രങ്ങളെല്ലാം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. ഇതിൽ മത്സ്യം, കൽക്കി പ്രതിഷ്ടകൾ മറ്റെവിടെയുമില്ല. ഒരു ശ്രീചക്രം വരച്ചു കഴിഞ്ഞാൽ ഈ പത്ത് ക്ഷേത്രങ്ങളും അതിൽ ഉൾപ്പെടും. കാക്കൂർ എന്ന സ്ഥലപേരിനു പോലും വിഷ്ണുവിന്റെ അവതാരമായ് ബന്ധമുണ്ടെന്നാണ് പഴമക്കാർ പറയുന്നത്, കൽക്കി വാഴുന്ന ഊര് എന്ന അർത്ഥത്തിൽ കൽക്കിയൂർ എന്നറിയപ്പെടുകയും പിന്നീട് അത് കാക്കൂർ എന്നായി മാറിയതുമാണത്രെ. ടിപ്പുവിന്റെ പടയോട്ടക്കാലത്തും തുടർന്നുണ്ടായ ആക്രമണത്തിന്റെയും ഭാഗമായി മിക്ക ക്ഷേത്രങ്ങളും തകർക്കപ്പെട്ടിരുന്നു, എന്നാൽ ഇന്ന് ഇവയിൽ മിക്കവയും തദ്ദേശീയ നാട്ടുകാരുടേയും ഹൈന്ദവ ഭക്തരുടേയും അശ്രാന്തശ്രമഫലമായി ക്ഷേത്രപുനരുദ്ധാരണ പ്രവൃത്തികൾ നടത്തി വരികയാണ്.ഒരു ദേവസ്വം ബോർഡിന്റെയും സഹായഹസ്തങ്ങളില്ലാതെ തന്നെ.

1. മത്സ്യം :- പെരുമീൻപുറം ശ്രീ വിഷ്ണു ക്ഷേത്രം
കോഴിക്കോട് - ബാലുശ്ശേരി റോഡിൽ ഒമ്പതേ അഞ്ചിൽ (9/5) നിന്ന് 500 മീറ്റർ അകലെ പൊൻകുന്ന് മലയുടെ താഴ്വരയിൽ മത്സ്യാവതാര ക്ഷേത്രം. മത്സ്യാവതാര രൂപിയായ ഭഗവാന്റെ അവതാര പ്രതിഷ്ഠക്കു പുറമെ ഗണപതിയും പത്നീ സമേതനായ ശാസ്താവുമുണ്ട്‌. ഇവിടെ വൈശാഖ മാസത്തിൽ മീനൂട്ട് ഉത്സവം നടക്കുന്നു. കേരളത്തിലെ ദശാവതാര ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ പ്രഥമസ്ഥാനം ഈ ക്ഷേത്രത്തിനാണ്.

2. കൂർമ്മം:- ആമമംഗലം വിഷ്ണു ക്ഷേത്രം
കോഴിക്കോട് - ബാലുശ്ശേരി റോഡിൽ കാക്കൂർ പതിനൊന്നേ നാലിൽ (11/4) റോഡരികിലാണ് കൂർമ്മാവതാര പ്രതിഷ്ഠയുള്ള ആമമംഗലം മഹാവിഷ്ണു ക്ഷേത്രം. പ്രധാന ശ്രീകോവിലിന്റെ വശങ്ങളിലായി ഭദ്രകാളി, അയ്യപ്പൻ, ഗണപതി, ദക്ഷിണാമൂർത്തി, ദുർഗാഭഗവതി എന്നീ പ്രതിഷ്ഠകളുണ്ട്. മിഥുന മാസത്തിലെ രോഹിണി നക്ഷത്രത്തിൽ പ്രത്യേക പൂജകൾ നടന്നുവരുന്നു. ആമവാതം പിടിപെട്ട പലരും ദൂരെ ദിക്കിൽ നിന്നും വിശേഷാൽ പൂജകൾക്കും മറ്റുമായി വരാറുണ്ട്.

3. വരാഹം :- പന്ന്യംവള്ളി വാര്യംമഠം മഹാവിഷ്ണു ക്ഷേത്രം
കോഴിക്കോട് - ബാലുശ്ശേരി റോഡിൽ നന്മണ്ടയിൽ നിന്ന് കുറച്ച് മാറി പൊൻകുന്ന് മലയുടെ കിഴക്കൻ ചെരുവിലാണ് കേരളത്തിൽ അപൂർവ്വമായി മാത്രം കാണപ്പെടുന്ന വരാഹ ക്ഷേത്രം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. വട്ടത്തിലുള്ള ശ്രീകോവിലിൽ ഭഗവാന്റെ പ്രധാന പ്രതിഷ്ഠയും ചുറ്റമ്പലത്തിന് പുറത്തായ് ഗണപതിയുെടേയും ഭഗവതിയുടേയും അയ്യപ്പന്റെയും ഉപപ്രതിഷ്ഠകളുമുണ്ട്. മീനമാസത്തിലെ കറുത്ത പഞ്ചമി നാളിലാണ് വരാഹമൂർത്തി അവതരിച്ചത്, അതുകൊണ്ട് തന്നെ എല്ലാ വർഷവും ഈ ദിവസമാണ് ക്ഷേത്രോത്സവം.

4. നരസിംഹം :- നടുവല്ലുർ തൃക്കോയിക്കൽ ക്ഷേത്രം
കോഴിക്കോട് - ബാലുശ്ശേരി റോഡിൽ കാക്കൂർ പതിനൊന്നാം മൈലിൽ നിന്ന് കുറച്ച് അകലെയായി നടുവല്ലൂരിലാണ് നരസിംഹ ക്ഷേത്രം. ശ്രീകോവിലിനു സമീപത്തായി ഗണപതി, ശിവൻ എന്നീ ദേവന്മാരുടെ പ്രതിഷ്ഠയുണ്ട്.

5. വാമനൻ :- തീർഥങ്കര വാമന ക്ഷേത്രം
നരസിംഹ ക്ഷേത്രത്തിൽ നിന്ന് 5 കിലോമീറ്റർ ദൂരെ തീർഥങ്കരയിലാണ് വാമനാവതാരം കുടികൊള്ളുന്നത്.ഗൗതമ മുനിയുടെ ശംഖതീർഥത്തിന്റെ കരയിലായിരുന്നത്രെ പരശുരാമൻ വാമന ക്ഷേത്രം സ്ഥാപിച്ചത് അതുകൊണ്ടാണ് ഈ ക്ഷേത്രം തീർഥങ്കര വാമന ക്ഷേത്രം എന്നറിയപ്പെട്ടത് എന്നാണ് വിശ്വാസം. ഈ ക്ഷേത്രം ഇപ്പോഴും തകർന്നു കിടക്കുകയാണ് ഈ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ അവശിഷ്ടങ്ങളൊന്നും ഇവിടെ കാണാനില്ല. പൊൻകുന്നം മലയുടെ ഒരു ഭാഗത്തുള്ള പാലമരത്തിന്റെ ചുവട്ടിൽ ഒരു ഗുഹ മാത്രം അവശേഷിക്കുന്നു. ഗുഹയ്ക്ക് കുറച്ച് അപ്പുറം ചെറിയൊരു വെള്ളച്ചാട്ടമുണ്ട് അതിനു താഴെ വാമനമൂർത്തിയുടെ ചെറിയ ഒരു വിഗ്രഹം ഉണ്ടായിരുന്നു.

6. പരശുരാമൻ:-
ടിപ്പുവിന്റെ പടയോട്ടത്തിൽ പൂർണ്ണമായും തകർക്കപ്പെട്ട ക്ഷേത്രമാണിത്, ഈ ക്ഷേത്രവും ഇപ്പോഴും തകർന്ന് കിടക്കുകയാണ്. ഇന്നും പുനരുദ്ധാരണം നടക്കാതെ കിടക്കുന്ന ഏക ദശാവതാരക്ഷേത്രം ഇതാണ്. ഇപ്പോൾ കാക്കൂർ പോലീസ് സ്റ്റേഷൻ നില നിൽക്കുന്ന പറമ്പിലാണ് പരശുരാമ ക്ഷേത്രം സ്ഥിതി ചെയ്തിരുന്നത്. ക്ഷേത്രത്തിന്റെത് എന്ന് കരുതുന്ന ഒരു തറയും ചതുരക്കിണറും ഇപ്പോഴും സ്റ്റേഷൻ കോമ്പൗണ്ടിലുണ്ട്.

7. ശ്രീരാമൻ :- രാമല്ലൂർ ശ്രീരാമസ്വാമി ക്ഷേത്രം
രാമല്ലൂർ എന്ന സ്ഥലത്താണ് ശ്രീരാമസ്വാമി ക്ഷേത്രമുള്ളത്. രാമല്ലുരിന്റ ദേശക്ഷേത്രമായ് കണക്കാക്കുന്നത് ഈ ശ്രീരാമ ക്ഷേത്രത്തെയാണ്. ചുറ്റമ്പലത്തോടും ബലിക്കൽ പുരയോടും കൂടി പഴയ രീതിയിൽ തന്നെയാണ് ഇന്നും ക്ഷേത്രം നിലനിൽക്കുന്നത്. എല്ലാ വർഷവും കർക്കിട മാസത്തിൽ ക്ഷേത്രത്തിൽ വിശേഷാൽ പൂജകളും രാമായണ പാരായണവും നടത്തി വരുന്നു, കൂടാതെ നാട്ടുകാരുടെ ശ്രീരാമനവമി ആഘോഷവുമുണ്ട്. പ്രധാന പ്രതിഷ്ഠക്കു പുറമെ ഗണപതി, ശാസ്താവ് എന്നീ ഉപദേവൻമാരേയും ക്ഷേത്രത്തിൽ പ്രതിഷ്ഠിച്ചിട്ടുണ്ട്.

8. ബലരാമൻ :- കാവിൽ ബലരാമ ക്ഷേത്രം
രണ്ടായിരം വർഷം പഴക്കമുണ്ട് ഈ ക്ഷേത്രത്തിന്. കാലാന്തരത്തിൽ ക്ഷേത്രം ക്ഷയിക്കുകയും വിഗ്രഹം ഉടയുകയും ചെയ്തിരുന്നു. ഇപ്പോൾ ക്ഷേത്രം പുരോഗതിയിലേക്കു മടങ്ങി വന്നു കഴിഞ്ഞു.നിത്യ പൂജയും തുടങ്ങി. ഏറ്റവും ഒടുവിൽ നിർമ്മിച്ച ക്ഷേത്രമാണിത് ഇനി പുന: പ്രതിഷ്ഠ നടത്തണം.

9. ശ്രീകൃഷ്‌ണൻ :- ഈന്താട് ശ്രീകൃഷ്ണ ക്ഷേത്രം
കാവിൽ ബലരാമക്ഷേത്രത്തിൽ നിന്നും കുറച്ച് മാറി ഈന്താട് എന്ന സ്ഥലത്താണ് ഈ ശ്രീകൃഷ്ണ ക്ഷേത്രമുള്ളത്. വയലിന്റെ നടുവിലാണ് ഈ ക്ഷേത്രം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. ബലരാമനും ശ്രീകൃഷ്ണനും സഹോദരൻമാരായതിനാൽ രണ്ടു ക്ഷേത്രവും ഒരേ ദിശയിലാണ് ഉള്ളത്, പരസ്പരം മുഖം നോക്കി നിൽക്കുന്ന ഘടനയിലാണു രണ്ടു പ്രതിഷ്ഠകളും.

10. കൽക്കി :-
വിഷ്ണുഭഗവാന്റെ പത്താമത്തെ അവതാരമായ കൽക്കിയുടെ ക്ഷേത്രത്തെക്കുറിച്ച് നാട്ടുകാർക്ക് രണ്ടഭിപ്രായമാണ്. അതിൽ ഒന്ന് പെരുമീൻപുറത്തു നിന്ന് കുറച്ചകലെ അമ്പലപ്പറമ്പ് എന്ന സ്ഥലത്ത് ഒരു ചതുരക്കിണർ ഉണ്ടായിരുന്നു, അവിടെയാവാം കൽക്കിയുടെ ക്ഷേത്രമെന്ന് ചിലർ വിശ്വസിക്കുന്നു. മറ്റൊന്ന് കലിയുഗത്തിനൊടുവിൽ മാത്രമെ കൽക്കിയുടെ ക്ഷേത്രം സ്ഥാപിതമാവു എന്നു ചിലർ വിശ്വസിക്കുന്നു.

രാമായണമാസത്തിൽ ഈ ദശാവതാര ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ എല്ലാം ഒരേ ദിവസം ദർശനം ലഭിക്കുക എന്നത് പുണ്യമായി കരുതുന്നു. ഒട്ടേറെപേർക്കറിയാത്ത ഈ ദശാവതാര ക്ഷേത്രങ്ങളെക്കുറിച്ച് കൂടുതൽ അറിയുവാനും ഈ ക്ഷേത്രങ്ങളിലെല്ലാം എങ്ങനെ എത്തിച്ചേരുമെന്നതിനെ കുറിച്ചും അവിടുത്തെ വഴിപാടുകളെ കുറിച്ചും പൂജാ സമയങ്ങളെക്കുറിച്ചും അറിയുവാൻ ബന്ധപ്പെടാനുള്ള ഫോൺ നമ്പറുകൾ ഇവയാണ്

തിലകം

തിലകം

1. ശൈവമായതിനെ കുറിക്കുവാൻ ഉപയോഗിക്കുന്ന തിലകം ഏത്?
ഭസ്മം2. വൈഷ്ണവമായതിനെ കുറിക്കുവാൻ ഉപയോഗിക്കുന്ന തിലകം ഏത്?
ചന്ദനം
3. ശാക്തമായതിനെ കുറിക്കുവാൻ ഉപയോഗിക്കുന്ന തിലകം ഏത്?
കുങ്കുമം
4. മൂന്ന് (3) എണ്ണത്തിലുള്ള ഭസ്മകുറി തൊടുവാൻ ആർക്കാണ് അധികാരമുള്ളത്?
സന്ന്യാസി
5. ഭസ്മം തൊടേണ്ടത് എങ്ങിനെയാണ്?
നെറ്റിക്ക് കുറുകെയായി
6. ചന്ദനം തൊടേണ്ടത് എങ്ങിനെയാണ്?
നെറ്റിക്ക് ലംബമായി
7. ദേവീ സ്വരൂപമായ കുങ്കുമം എങ്ങിനെയാണ് തൊടേണ്ടത്?
പുരികങ്ങൾക്ക് മദ്ധ്യേ വൃത്താകൃതിയിൽ
8. ചന്ദനം തൊടേണ്ട വിരൽ ഏതാണ്?
മോതിരവിരൽ
9. കുങ്കുമം തൊടേണ്ട വിരൽ ഏതാണ്?
നടുവിരൽ
10. ചന്ദനം കുങ്കുമം ഭസ്മം ഇവ മൂന്നും കൂടി തൊടുന്നത് എന്തിന്റെ പ്രതീകമാണ്?
ത്രിപുരസുന്ദരിയുടെ
11. ഭസ്മത്തിന് പറയുന്ന മറ്റൊരു പേരെന്ത്?
വിഭൂതി
12. ഭസ്മം നനച്ചു തൊടേണ്ടത് ഏത് സമയത്താണ്?
രാവിലെ
13. ഭസ്മം നനക്കാതെ തൊടേണ്ടത് ഏത് സമയത്താണ്?
വൈകുന്നേരം
14. കുങ്കുമം ആരുടെ പ്രതീകമായാണ് നെറ്റിയിലണിയുന്നത്?
ദുർഗ്ഗയുടെ
15. ചന്ദനം ആരുടെ പ്രതീകമായാണ് നെറ്റിയിലണിയുന്നത്?
വിഷ്ണുവിന്റെ
16. ഭസ്മം ആരുടെ പ്രതീകമായാണ് നെറ്റിയിലണിയുന്നത്?
ശിവന്റെ
17. ത്രിവിധ ഭസ്മങ്ങൾ ഏതെല്ലാം?
ശാന്തികം, പൗഷ്ടികം, കാമദം
18. ഭസ്മം തൊടേണ്ടത് നെറ്റിയുടെ ഏത് ഭാഗത്ത് നിന്നാരംഭിക്കണം?
ഇടതു വശത്തുനിന്ന്
19. ഏതിന്റെ പ്രതീകമായാണ് ചന്ദനക്കുറി മുകളിലേയ്ക്ക് അണിയുന്നത്?
സുഷ്മനാ നാഡിയുടെ
20. ചന്ദനക്കുറി തൊടുന്നതിന് വൈഷ്ണവർ പറയുന്ന ഒരു പേരെന്ത്?
ഊർദ്ധപുണ്ഡ്രം
21. കുങ്കുമം ഭസ്മക്കുറിയോട് ചേർന്ന് തൊടുന്നത് എന്തിന്റെ പ്രതീകമാണ്?
ശിവശാക്ത്യാത്മകം
22. കുങ്കുമം ചന്ദനക്കുറിയോട് ചേർന്ന് തൊടുന്നത് എന്തിന്റെ പ്രതീകമാണ്?
വിഷ്ണുമായാ പ്രതീകം
23. തിലകധാരണം വഴി ഷഡ്ചക്രങ്ങളിൽ ഏത് ചക്രത്തിലാണ് ഉണർവേകുന്നത്?
ആജ്ഞാചക്രത്തിന്

ജലപുരാണം

ജലപുരാണം 

താതസ്യ കുപോയം ഇതി ബ്രുവാന: 
കാപുരുഷ ക്ഷാര ജലം പിബന്തി 

അച്ഛന്‍ കുഴിച്ച കിണര്‍ ആണിതെന്ന് പറഞ്ഞു ഏത് മനുഷ്യനാണ് കിണറ്റില്‍ ഉപ്പു വെള്ളം ആണെങ്കില്‍ അത് കുടിക്കുക എന്നാണ് പ്രമാണം. എന്നാല്‍ അച്ഛന്‍ കുഴിപ്പിച്ച കിണറ്റില്‍ ഉപ്പു വെള്ളം അല്ലെങ്കിലോ? ഉപ്പില്ലാത്ത, വറ്റാത്ത കുളം കുഴിക്കാന്‍ ഇതാ ചില ഉപായങ്ങള്‍.. 

കിണറു കുഴിക്കാന്‍ ആദ്യം ചെയ്യേണ്ടത് നല്ല ഒരു ദിവസം കണ്ടെത്തുക എന്നുള്ളതാണ്. 

ഹസ്തോ മഘാനുരാധാ 
പുഷ്യധനിഷ്ടോത്തരാനി രോഹിണ്യ: 
ശതഭിഷഗിത്യാരംഭെ 
കൂപാനാം ശസ്യതെ ഭഗണ : 

അത്തം, മകം, അനിഴം, പൂയം, അവിട്ടം, ഉത്രം, ഉത്രട്ടാതി, രോഹിണി, ചതയം എന്നീ നക്ഷത്രങ്ങള്‍ ആണ് കിണറു കുഴിക്കാന്‍ തുടങ്ങുന്നതിനുള്ള നല്ല നാളുകള്‍. 

അതിനു ശേഷം നല്ല ഒരു കിണറു പണിക്കാരനെ കണ്ടെത്തുക. 

ആര്‍ക്കം പയോ ഹുടു വിഷാണ മാഷീസമേതം 
പാരാവതാ ഖുശകൃതാ ച യുത: പ്രലേപ: 
ടാങ്കസ്യ തൈലമതിതസ്യതതോ/സ്യ പാനം 
പശ്ചാച്ചിതാസ്യ ന ശിലാസു ഭാവെധ്വിഘാത : 

എരുക്കിന്‍ പാല്, ആടിന്റെ കൊമ്പു ചുട്ട കറി, മാടപ്രാവ്, എലി ഇതുകളുടെ കാഷ്ടം, എന്നിവയെല്ലാം കൂട്ടി ചേര്‍ത്തു ആയുധത്തിന്മേല്‍ തേച്ചു എണ്ണയിട്ടു മൂര്‍ച്ച കൂട്ടിയ ആയുധം കൊണ്ട് പാരയിന്മേല്‍ വെട്ടിയാല്‍ കിണറു പണിയുമ്പോള്‍ ആയുധത്തിന് കേടു സംഭവിക്കുന്നതല്ല. 

അത് മാത്രമല്ല, 

ക്ഷാരെ കദള്യ മതിതേന യുക്തെ 
ദിനോഷിതെ പായിതമായാസം യത് 
സമ്യക്ചിതം ചാശ്പനി നൈതി ഭംഗം 
നചാന്യ ലോഹെശ്വപി തസ്യ കൌന്ട്യം. 

വാഴപ്പിണ്ടിയുടെ നീരില്‍ വെണ്ണീര് ചേര്‍ത്തു ഒരു ദിവസം വക്കുക. പിന്നെ അതില്‍ ആയുധം മുക്കി മൂര്‍ച്ച ഉണ്ടാക്കിയാല്‍ ആ ആയുധം കൊണ്ട് ഇതു പാറയിന്മേലും , ലോഹത്തിന്മേലും വെട്ടാം . ആയുധം കേടു വരില്ല. 

അതിനു ശേഷം. കിണറിനു പറ്റിയ ദിക്ക് കണ്ടെത്തണം. 

ആഗ്നേയ യദി കോനെ 
ഗ്രാമസ്യ പുരസ്യ വാ ഭവേത് കൂപ: 
നിത്യം സ കരോതി ഭയം 
ദാഹം ച സമാനുഷം പ്രായ: 

നിരൃതി കോണെ ബാല 
ക്ഷയം ച വനിതാഭയം ച വായവ്യെ 
ദിക്ത്രയമെതത് ത്യക്ത്വ 
ശേഷാസു ശുഭാവഹാ: കൂപാ: 

ഗ്രാമത്തിന്റെയോ, പുരത്തിന്റെയോ അഗ്നികോണില്‍ കിണരുണ്ടാക്കിയാല്‍ ആ ഗ്രാമത്തിലോ പുരത്തിലോ താമസിക്കുന്നവര്‍ക്ക് പ്രായേണ ഭയത്തെയും, പുര കത്തുക, പൊള്ളുക മുതലായ അഗ്നി ഭയത്തെയും ഉണ്ടാക്കുന്നു. നിരൃതി കോണില്‍ ആണെങ്കില്‍ കുട്ടികള്‍ക്കും വായു കോണില്‍ ആണെങ്കില്‍ സ്ത്രീകള്‍ക്കും നാശം ഫലം. അതിനാല്‍ ഈ മൂന്നു ദിക്കുകളെയും ഒഴിച്ച് ശേഷമുള്ള ദിക്കില്‍ ആണ് കിണര്‍ ഉണ്ടാക്കേണ്ടത്. 

എവിടെ വേണം സ്ഥാനം ? 

മീനെ കൂപമതീവ മുഖ്യ മുടിതം 
സര്‍വാര്‍ത്ത പുഷ്ടിപ്രദം 
മേഷേ ചാപി ഘടേ ച ഭൂതികൃദിദം 
നക്രെ വൃഷേ/ര്ത്തപ്രദം 
ആപേ കൂപ മതാപവത്സകപദേ 
മുഖ്യം, തതൈവേന്ദ്രജിത് 
കോശ്ടെ ദൃഷ്ട, മപാംപതു തു ശുഭാദം 
നാരീക്ഷയം മാരുതെ: 

മീനം രാശിയില്‍ കിണറു കുഴിക്കുന്നത് വളരെ മുഖ്യവും സകല സംപത്തുകള്‍ക്കും പുഷ്ടികരമാകുന്നു. മേടത്തിലും കുംഭത്തിലും കിണറു കുഴിക്കുന്നത് സംപല്‍ക്കരമാണ്. മകരത്തിലും ഇടവത്തിലും ഉണ്ടാക്കിയ കിണറു ധനത്തെ വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കും. ആപന്‍ ആപവത്സന്‍ വരുണന്‍ ഇവരുടെ എല്ലാം പദങ്ങളും കിണര്‍ കുഴിക്കുന്നതിന് നല്ല സ്ഥാനങ്ങളാണ്. ഇന്ദ്രജിത്തിന്റെ പദത്തിലും കിണറു കുഴിക്കാം. മാരുതന്റെ പദത്തില്‍ കിണറു ഉണ്ടാക്കുന്നത്‌ സ്ത്രീകള്‍ക്ക് നാശകരമായിത്തീരുന്നു . 

ഇങ്ങനെ പറ്റിയ സ്ഥാനവും ദിക്കും തീരുമാനിച്ചാല്‍ അവിടെ ജലം ഉണ്ടോ എന്ന് എങ്ങനെ അറിയാം? 

ധര്‍മ്യം യഷസ്യന്ച്ച വദാംയതോ /ഹം 
ദകാര്ഗ്ഗലം യെന ജലോപലബ്ധി 
പുംസാം യഥാംഗേഷു സിരാസ്തതൈവ 
ക്ഷിതാവപി പ്രോന്ന തനിമ്നസമസ്താ 

മനുഷ്യന്റെ അവയവങ്ങളില്‍ അധരൂത്തര ഭാവെനയുള്ള നാടികളില്‍ കൂടി ആണല്ലോ രക്തസഞ്ചാരം. അപ്രകാരം തന്നെ ആണ് ഭൂമിയുടെ ഉള്ളിലുള്ള നാഡികളുടെയും ആ നാഡികള്‍ വഴിയായ ജല സഞ്ചാരത്തിന്റെയും സ്ഥിതി. (ഇങ്ങനെ ഉള്ള ജല സഞ്ചാരത്തെ കാണാനും, ഗണിക്കാനും കഴിഞ്ഞാല്‍ ജലം ലഭിക്കും നിശ്ചയം). 

എകേന വര്‍ണ്നെന രസേന ചാംഭ 
ശ്ച്യുതം നഭാസ്തോ വസുട്ധാവിശേശാത് 
നാനാരസത്വം ബഹുവര്ന്നതാം ച 
ഗതം പരീക്ഷ്യം ക്ഷിതി തുല്യമേവ: 

ആകാശത്തില്‍ നിന്ന് ഒരേ നിരമായും ഒരേ രസമായും ഇരിക്കുന്ന വെള്ളം ഭൂമിയില്‍ വീഴുന്നു. പിന്നീട് അത് ഭൂമി പല പ്രകാരത്തില്‍ ഇരിക്കുന്നത് കൊണ്ട് അതതു സ്ഥലത്തിനു അനുസരിച്ച് നിറത്തോടും സ്വാടോടും കൂടിയതായി തീരുന്നു. ഇങ്ങനെ നാനാ വര്‍ണ്ണ രസങ്ങളോട് കൂടിയ ആ ജലത്തെ ഭൂമിയെ പോലെ തന്നെ നല്ല വണ്ണം പരീക്ഷിച്ചു അറിയേണ്ടുന്നതാണ്. 

ഇനി ഏതാനും ലക്ഷണങ്ങള്‍: 

വല്മീകൊപചിതായതാം 
നിര്‍ഗ്ഗുണ്ട്യാം ദക്ഷിനെന കതിതകരൈ: 
പുരുഷദ്വയെ സപാദെ 
സ്വാദ് ജലം ഭവതി ചാശോഷ്യം. 

വെള്ളം കുറഞ്ഞ ദിക്കില്‍ പുറ്റൊട്‌ കൂടിയ കരുനൊച്ചി മരം നില്‍ക്കുന്നതായാല്‍ അതില്‍ നിന്ന് മൂന്നു കോല്‍ തെക്കോട്ട്‌ നീങ്ങി രണ്ടേകാല്‍ ആള്‍ക്ക് കുഴിക്കുക. എന്നാല്‍ അവിടെ ഒരു കാലത്തും വറ്റിപോകാത്തതും സ്വാടുള്ളതും ആയ വെള്ളം ലഭിക്കും. 

-താന്നി മരത്തിനു അടുത്തു തെക്ക് ഭാഗത്ത് പുട്ടുണ്ടാകുക. എന്നാല്‍ ആ താനിമ്മരത്തില്‍ നിന്ന് രണ്ടു കോല്‍ കിഴക്ക് ഒന്നര ആള്‍ക്കാഴത്തില്‍ ഉറവു കാണാം.
-ഇതു വൃക്ഷമായാലും, അതിന്റെ ചുവട്ടില്‍ സദാ തവള നിവസിക്കുന്നുന്ടെങ്കില്‍ അവിടെ നിന്ന് വടക്കോട്ട്‌ ഒരു കോല്‍ അകലം കണ്ടു നാലര ആള്‍ക്ക് കുഴിച്ചാലും ജലം നിശ്ചയം. 
-പുറ്റിനോട് ചേര്‍ന്ന് കര്‍മ്പനയോ, തെങ്ങോ എവിടെ കാണുന്നു, അതിന്റെ ചുവട്ടില്‍ നിന്ന് ആറ് കോല്‍ നീങ്ങി നാലാള്‍ക്കു കുഴിച്ചാല്‍ അവിടെ ജലം ലഭിക്കും. 
-വെള്ളം കുറഞ്ഞ ദിക്കില്‍ രാമച്ചവും കരുകപ്പുല്ലുംനന്നായി വളര്‍ന്നു നില്‍ക്കുന്നു എന്ന് കണ്ടാല്‍ അവിടെ ഒരാള്‍ക്ക്‌ കുഴിച്ചാല്‍ വെള്ളം കാണുന്നതാണ്. 
-എവിടെ ചവിട്ടിയാലും ഗംഭീര ശബ്ദമുണ്ടാകുന്നു, അവിടെ മൂന്നര ആള്‍ക്കടിയില്‍ വെള്ളമുണ്ടാകും. വടക്ക് നിന്നായിരിക്കും ഉറവ ഉണ്ടാകുക. 
-വൃക്ഷത്തിന്റെ ഏതെങ്കിലുമൊരു കൊമ്പു ഏറ്റവും തനിരിക്കുകയും അത് നിറം മാറി കാണുകയും ചെയ്യുന്നു എങ്കില്‍ ആ കൊമ്പിന്റെ നേരെ ചുവട്ടില്‍ മൂന്നാള്‍ക്ക് കുഴിച്ചാല്‍ വെള്ളം ലഭിക്കും. 
-ഏതെങ്കിലും ഭൂമിയില്‍ അതിയായ ചൂടോ, പുകയോ കാണുന്നുവോ അവിടെ രണ്ടാള്‍ക്കടിയില്‍ വെള്ളമുണ്ട്. അവിടുത്തെ ഉറവു ഏറ്റവും വലുതുമായിരിക്കും. 

ഇനി ആര്‍ക്കെങ്കിലും ഉപ്പു വെള്ളം തന്നെ വേണം എന്ന് നിര്‍ബന്ധമാണെങ്കില്‍ വടക്ക് ഭാഗത്ത് പുറ്റുള്ള ഒരു കൊന്നമരം കണ്ടെത്തി അതിന്റെ ചുവട്ടില്‍ നിന്ന് രണ്ടു കോല്‍ തെക്ക്, പതിനഞ്ചു ആള്‍ക്ക് കുഴിച്ചാല്‍ ഉപ്പു വെള്ളം ലഭിക്കും. 

ഇനി കിണറു കുഴിക്കാന്‍ തുടങ്ങാം. അതിനു മുമ്പ് 

കൃത്വാ വരുണസ്യ ബലിം 
വടവേതസകീലകം സിരാസ്ഥാനെ 
കുസുമൈര്‍ഗ്ഗന്ധൈര്‍ ദ്ധൂപൈ: 
സംപൂജ്യ നിധാപയെദ് പ്രഥമം: 

വരുണന് ബലി കൊടുക്കുകയും, പേരാല്, വഞ്ചി ഇതുകളുടെ കുറ്റികള്‍ ജലഗന്ധപുശ്പ ധൂപാദീപങ്ങളെ കൂണ്ടു ജപിച്ചു ഉറവുള്ള ദിക്കില്‍ സ്ഥാപിക്കുകയും ചെയ്യണം. 

കിണറു കുഴിക്കുമ്പോള്‍ പാറ കാണുക ആണെങ്കിലോ? 

ഭേദം യദാ നൈതി ശില തടാനിം 
പലാശകാഷ്ടൈ സഹതിന്ദുകാനാം 
പ്രജ്വാലയിത്വാ നലമഗ്നി വര്‍ണ്ണ 
സുധംബുസിക്താ പ്രവിദാരമെതി 

പനചിയുടെയും പ്ലാശിന്റെയും വിരകിട്ടു കത്തിച്ചു പാറ അഗ്നിവര്‍ണമാക്കി അതിന്മേല്‍ പാലില്‍ വെള്ളം ചേര്‍ത്തു വീഴ്ത്തിയാല്‍ പൊളിയാത്ത പാറ എളുപ്പത്തില്‍ പോളിയുന്നതാണ്. 

അതല്ലെങ്കില്‍.. മുള, പ്ലാശ്, എനീ വൃക്ഷത്തിന്റെ വിറകു കത്തിച്ച ചാരവും അമ ചുട്ട ചാരവും കൂടി വെള്ളത്തില്‍ കലക്കി തിളപ്പിച്ച്‌ മുകളില്‍ പറഞ്ഞ പോലെ പാറ ചുട്ടുപഴുപ്പിച്ച് അതിന്മേല്‍ വീഴ്ത്തുക. ഇങ്ങനെ ഏഴു പ്രാവശ്യം വീഴ്ത്തണം. എന്നാല്‍ ഇതു പാറയും അനായാസം പൊളിയും. 

കിണര്‍ കുഴിച്ചു ആവശ്യത്തിനു ജലവും ലഭ്യമായി എങ്കില്‍... 

അഞ്ജന മുസ്തോശീരി: 
സരാജകൊശാത കാമലകചൂര്‍ന്നൈ 
കതകഫലസമായുക്തൈ 
ര്യോഗ: കൂപെ പ്രദാതവ്യ: 

അഞ്ജനം, മുത്തങ്ങ, രാമച്ചം, കറിചീര, നെല്ലിക്ക, തെറ്റാമ്പരല്‍ ഇവകള്‍ എല്ലാം പൊടിച്ചു കിണറ്റില്‍ ഇടണം. 

കലുഷം, കടുകം ലവണം വിരസം 
സലിലം യദി വാ ശുഭാഗാന്ധി ഭവേദ് 
തടനെന ഭാവ്യമാലം സുരസം 
സുസുഗാന്ധി ഗുണൈര പരൈശ്ച്ച യുതം 

കലക്കം, കയ്പ്പ്, ഉപ്പു, സ്വദില്ലായ്മ, ദുര്‍ഗന്ധം, ഇവകളെല്ലാം ഉള്ള വെള്ളമാണെങ്കില്‍ മേല്‍പ്പറഞ്ഞ പൊടികൊണ്ടു ആ വക ദോഷങ്ങളെല്ലാം തീര്‍ന്നു നന്നാവുന്നതിനു പുറമേ വേറെയും പല ഗുണങ്ങള്‍ ഉണ്ടാകുകയും ചെയ്യും. 

ഇനി അഥവാ കിണറിനു പകരം കുളം ആണെങ്കില്‍.. 

കകുഭാവടാമ്രപ്ലക്ഷകദംബി 
സനിച്ചുളജമ്ബുവേതസനീപൈ: 
കുരബകതാളാശോകമധുകൈര്‍ 
ബ്ബകുളവിചിത്രൈശ്ചാവൃത തീരം. 

കുളത്തിന്റെ വാക്ക് നീര്മ്മരുത്, പേരാല്, മാവ്, ഇത്തി, കടമ്പ്, ആറ്റുവഞ്ചി, ഞാവല്‍, വഞ്ചി, മലന്കടംപു, മൈലാഞ്ചി, കരിമ്പന, അശോകം, ഇരുപ്പ, എരിഞ്ഞി ഈ വക വൃക്ഷങ്ങള്‍ നാട്ടു പിടിപ്പിച്ചു അവൃതമാക്കണം