സംഖ്യകൾ പുരാണ അറിവുകളിൽ
ഭാരതീയ സംസ്കാരത്തില്‍ സംഖ്യക്ക് വളരെയധികം പ്രാധാന്യം ഉണ്ട്. പല രൂപങ്ങളെയും പ്രതീകങ്ങളെയും സങ്കല്പങ്ങളെയും ചില എണ്ണത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തില്‍ എകീകരിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട് ഭാരതത്തില്‍. അങ്ങനെ ഒന്ന് മുതല്‍ പത്തു വരെ ഉള്ള എണ്ണങ്ങളില്‍ എകീകരിക്കപ്പെട്ട ചിലതിനെ കുറിച്ചാണ് ഇവിടെ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നത്.
| ഏകദന്തന്‍ | ഗണപതി |
| ഏകാന്ന | ഒരു നേരം മാത്രം ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്ന ഒരു വ്രതം |
| ഏകരാത്ര | ഒരു രാത്രി മാത്രം നീണ്ടു നിൽക്കുന്ന ഒരു കര്‍മം. |
| ത്രികര്‍മങ്ങള്‍ | യാഗം, വേദാധ്യായനം, ദാനം. |
| ത്രിഗുണങ്ങൾ | സത്ത്വഗുണം, രജോഗുണം, തമോഗുണം |
| ത്രിദണ്ടി | വാക്ക്, മനസ്, കായം |
| ത്രിദോഷങ്ങള്‍ | വാതം, പിത്തം, കഫം. |
| ത്രിമൂര്‍ത്തി | ബ്രഹ്മ, വിഷ്ണു, മഹേശ്വരന്‍ (ശിവന്‍) |
| ത്രിലോകം | സ്വര്‍ഗം, ഭൂമി, പാതാളം. |
| ത്രിവര്‍ഗം | ധര്‍മം, അര്‍ഥം, കാമം. |
| ത്രിവിദ്യ | ഋക്, യജുസ്, സാമം എന്നീ വേദശാഖകള്‍. |
| ത്രിവേണി | ഗംഗ, യമുനാ സരസ്വതി സംഗമ സ്ഥാനം. |
| ത്രിസ്തലി | കാശി, പ്രയാഗം, ഗയ എന്നീ പുണ്യസ്ഥലങ്ങള്‍. |
| ത്രേതാ | ദക്ഷിണം, ഗര്‍ഹാപത്യം, ആവഹനീയം എന്നീ മൂന്നു ഔപാസതാഗ്നികള്‍ |
| ദുഖത്രയം | ആദ്ധ്യാത്മികം, ആദിഭൌതികം, ആദിദൈവികം എന്നീ മൂന്നു ദുഃഖങ്ങള്‍. |
| ചതുരുപായം | സാമം, ദാനം, ഭേദം, ദണ്ഡം. |
| ചതുര്‍യുഗം | കൃത യുഗം (സത്യാ യുഗം), ത്രേതായുഗം, ദ്വാപര യുഗം, കലിയുഗം. |
| ചതുര്‍വര്ഗ | ധര്‍മം, അര്‍ഥം, കാമം, മോക്ഷം. |
| ചതുര്‍വേദം | ഋഗ്വേദം, യജുര്‍വേദം, സാമവേദം, അഥര്‍വവേദം. |
| പഞ്ചാമൃതം | പാല്, പഞ്ചസാര, നെയ്യ്, തൈര്, തേന്‍ എന്നിവ ചേര്‍ത്തുണ്ടാക്കുന്ന ദ്രവ്യം. |
| പഞ്ചായുധം | വിഷ്ണുവിന്റെ കയ്യില്‍ ഉള്ള ചക്രം, ധനുസ്, ഖഡ്ഗം, ഗദ, ശംഖ് എന്നീ ആയുധങ്ങള്‍. |
| പഞ്ചാവയങ്ങള്‍ | പ്രജ്ഞ, ഹേതു, ഉദാഹരണം, ഉപനയം, നിഗമനം, തര്‍ക്കശാസ്ത്രം. |
| പഞ്ചേന്ദ്രിയം (ജ്ഞാനേന്ദ്രിയങ്ങള്‍) | ചെവി, തൊലി, കണ്ണ്, മൂക്ക്, നാക്ക്. |
| പഞ്ചേന്ദ്രിയം (കര്‍മേന്ദ്രിയങ്ങള്‍) | വാക്ക്, കയ്യ്, കാലു, ഗുദം, ഗുഹ്യം. |
| പഞ്ചോഷ്മന | പ്രാണന്‍, അപാനന്‍, വ്യാനന്‍, ഉദാനന്‍, സമാനന്‍, എന്നീ ഭക്ഷണത്തെ ദഹിപ്പിക്കുന്ന അഞ്ചു ശരീരാശികള്‍.. |
| പഞ്ചപാണ്ഡവര്‍ | ധര്‍മ പുത്രര്‍, ഭീമന്‍, അര്‍ജുനന്‍, നകുലന്‍, സഹദേവന്‍ |
| പഞ്ചകന്യ | അഹല്യ, ദ്രൌപദി, കുന്തി, താര, മണ്ടോദരി . |
| ഷഡ്കര്‍മങ്ങള്‍ | ശാന്തി, വശ്യം, സ്തംഭനം, ദ്വേഷണം, ഉച്ചാടനം, മാരണം. |
| ഷഡ്ചക്രങ്ങള്‍ | ആധാരം, സ്വാധിഷ്ടാനം, മണിപൂരകം, അനാഹതം, വിശുദ്ധി, പ്രജ്ഞ എന്നീ ശരീരത്തില്‍ ആറു ചക്രങ്ങള്‍. |
| ഷഡ് ഗുണങ്ങള്‍ | സന്ധി, വിഗ്രഹം, യാനം, ആസനം, ദ്വൈധീഭാവം, സമശ്രയം. |
| ഷഡ്തിലി | തിലോദ്വിര്‍ത്തനം, തൈലസ്നാനം, തിലഹോമം, തിലദാനം, തിലഭോജനം, തിലവാപനം എന്നിങ്ങനെ മോക്ഷം കിട്ടുന്നതിനു വേണ്ടി എള്ള് കൊണ്ട് ചെയ്യുന്ന ആറ് കര്‍മങ്ങള്‍. |
| ഷഡ് ദര്‍ശനങ്ങള്‍ | ന്യായം, വൈശേഷികം, മീമാംസ, വേദാന്തം, സാംഖ്യം, യോഗം. |
| ഷഡൂര്‍മ്മികള്‍ | വിശപ്പ്‌, ദാഹം, ദുഃഖം, മോഹം, ജരാ, മൃത്യു. |
| ഷഡ്വര്‍ഗ്ഗം | കാമം, ക്രോധം, ലോഭം, മോഹം, മഠം, മാത്സര്യം തുടങ്ങിയ ദുര്‍ഗുണങ്ങള്‍. |
| ഷഡംഗങ്ങള്‍ | 1) ശിക്ഷാ, കല്പം, നിരുക്തം, ചന്ദസ്, ജ്യോതിഷം, വ്യാകരണം. 2) ഗോമൂത്രം, ചാണകം, പാല്, നെയ്യ്, തൈര്, രോചന. |
| ഷഡ് കര്‍മങ്ങള്‍ | അധ്യാപനം, അധ്യയനം, യജനം, യാജനം, ദാനം, പ്രതിഗ്രഹം. |
| ഷഡ് ദുര്‍ഗം | ധന്വദുര്‍ഗം, മഹീ ദുര്‍ഗം, ഗരിടുര്‍ഗം, മനുഷ്യ ദുര്‍ഗം, മൃദുര്‍ഗം, വനദുര്‍ഗം, എന്നീ ആറു വിധം കോട്ടകള്‍. |
| സപ്ത നദികള്‍ | ഗംഗ, യമുനാ, സരസ്വതി, നര്‍മദ, കാവേരി, സിന്ധു, ഗോദാവരി. |
| സപ്തധാതുക്കള്‍ | രസം, മാംസം, മേദസ്, മജ്ജ, അസ്ഥി, ശുക്ലം. |
| സപ്താവസ്ഥകള്‍ | അജ്ഞാനം, ആവരണം, വിക്ഷേപം, പരോക്ഷം, അപരോക്ഷം, ശോകനിവൃത്തി, ആനന്ദം. |
| സപ്ത പാതാളങ്ങള്‍ | അതലം, വിതലം, സ്ഥലം, രസാതലം, മഹാതലം, തലാതലം, പാതാളം. |
| സപ്തദ്വീപങ്ങള്‍ | ജംബുദ്വീപം, പ്ലക്ഷദ്വീപം, കിശദ്വീപം, ക്രൌഞ്ചദ്വീപം, ശാത്മലീദ്വീപം, പുഷ്കരദ്വീപം. |
| സപ്തപുരികള്‍ | അയോദ്ധ്യ, മധുര, ഹരിദ്വാരം, കാശി, കാഞ്ചി, ഉജ്ജയിനി, ദ്വാരക. |
| സപ്തമാതാക്കള്‍ | ബ്രാഹ്മീ, മാഹേശ്വരി, കൌമാരി, വൈഷ്ണവി, വാരാഹി, ഇന്ദ്രാണി, ചാമുണ്ഡി. |
| സപ്ത സാഗരങ്ങള്‍ | ലവണം, ഇക്ഷുദധി, ക്ഷീരം, മധു, മദിരാ, ഘൃതം. |
| സപ്തര്‍ഷികള്‍ | കശ്യപന്‍, അത്രി, ഭരദ്വാജന്‍, വിശ്വാമിത്രന്‍, ഗൌതമന്‍, ജമദഗ്നി, വസിഷ്ടന്‍ |
| സപ്തസിന്ധുക്കള്‍ | 1) ഗംഗ, യമുനാ, സരസ്വതി, ശതദ്രു, പരുര്നി, മരുദ്വൃധ, ആജീകിയ (വേദപ്രകാരം) 2) വാസ്വോകസാര, നളിനി, പാപനി, ഗംഗ, സീതാ, സിന്ധു, ജംബുനദി (മഹാഭാരത പ്രകാരം) |
| സപ്താശ്വങ്ങള്‍ | ഗായത്രി, ബൃഹതി, ഉഷ്ണിക്, ജഗതി, ത്രിഷ്ടുപ്, അനുഷ്ടുപ്പ്, പംക്തി എന്നിങ്ങനെ സൂര്യന്റെ ഏഴു കുതിരകള്‍. |
| സപ്തസ്വരങ്ങള്‍ | ഷഡ്ജം, ഗാന്ധാരം, ഋഷഭം, നിഷാദം, മാധ്യമം, ധൈവതം, പഞ്ചമം. |
| അഷ്ടഗുണങ്ങള്‍ | ദയ, ക്ഷമ, അസൂയാരാഹിത്യം, ശുചിത്വം, അനായാസം (മടിയില്ലായ്മ), മംഗളം, അകാർപ്പണ്യം (പിശുക്കില്ലായ്മ), അസ്പൃഹ (ആഗ്രഹമില്ലായ്മ) |
| അഷ്ടധാതു | സ്വര്‍ണം, വെള്ളി, ചെമ്പു, തകരം, നാകം, ഈയം, ഇരുമ്പ്, രസം. |
| അഷ്ടദിക്പാലകന്മാര്‍ | ഇന്ദ്രന്‍, അഗ്നി, യമന്‍, നിര്യതി, വരുണന്‍, വായു, വൈശ്രവനന്‍, ഈശന്‍. |
| അഷ്ടദിക്കരന്യ | അഭ്രാമു, കപിലാ, പിംഗലാ, അനുപമാ, താമ്രകര്ണി , ശുഭദന്തി, അംഗനാ, അന്ജനാവതി എന്നിങ്ങനെ അഷ്ടദിക്കുകളില്‍ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന പെണ്ണാനകള്‍. |
| അഷ്ട ദിഗ്ഗജങ്ങള്‍ | ഐരാവതം, പണ്ഡരീകന്‍, വാമനന്‍, കുമുദന്‍, അഞ്ചനന്‍, പുഷ്പദന്‍, സാര്‍വ ഭൌമന്‍, സുപ്രതീകന്‍ എന്നിങ്ങനെ അഷ്ടദിക്കുകളില്‍ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന കൊമ്പന്മാര്‍. |
| അഷ്ടദ്രവ്യം | അരയാല്‍, പേരാല്‍, അത്തി, ഇത്തി, എള്ള്, കടുക്, പായസം, നെയ്‌ എന്നിങ്ങനെ യാഗത്തിനുള്ള എട്ടു സാധനങ്ങള്‍. |
| അഷ്ടനാഗങ്ങള്‍ | വാസുകി, തക്ഷകന്‍, കാര്‍ക്കോടകന്‍, ശംഖന്‍, ഗുളികന്‍, പത്മന, മഹാപത്മന്‍, അനന്തന്‍. |
| അഷ്ടപുഷ്പങ്ങള്‍ | പുന്ന, വെള്ളെരിക്ക്, ചെമ്പകം, നന്ത്യാര്‍വട്ടം, നീലോല്‍പലം, പാതിരി, അരളി, ചെന്താമര. |
| അഷ്ടപ്രമാണങ്ങള്‍ | പ്രത്യക്ഷം, അനുമാനം, ഉപമാനം, ശബ്ദം, അര്‍ത്ഥാപത്തി, അനുപലബ്ദി, സംഭവം, ഐതീഹ്യം. |
| അഷ്ടബന്ധം | ശംഖുപൊടി, കടുക്കാപ്പൊടി, ചെഞ്ചല്യപ്പൊടി, കോഴിപ്പരല്‍, ആറ്റ്മണല്‍, നെല്ലിക്കാപ്പൊടി, കോലരക്ക്, നൂല്പ്പഞ്ഞി. |
| അഷ്ടമംഗല്യം | 1) കുരവ, കണ്ണാടി, വിളക്ക്, പൂര്‍ണകുംഭം, വസ്ത്രം, നിറനാഴി, മംഗള സ്ത്രീ, സ്വര്‍ണം 2) ബ്രാഹ്മണന്‍, പശു, അഗ്നി, സ്വര്‍ണം, നെയ്‌, ആദിത്യന്‍, ജലം, രാജാവ് 3) അരി നെല്ല്, കുരുത്തോല, അമ്പ്‌, കണ്ണാടി, വസ്ത്രം, കത്തുന്ന കൈവിളക്ക്, ചെപ്പ്. |
| അഷ്ടമൂര്‍ത്തികള്‍ | ഭൂമി, ജലം, വായു, അഗ്നി, ആകാശം, യജമാനന്‍, സൂര്യന്‍, ചന്ദ്രന്‍. |
| അഷ്ടവൈദ്യന്മാര്‍ | കുട്ടഞ്ചേരി മൂസ്, പ്ലാന്തോട്ടു മൂസ്, ചിരട്ടമന്‍ മൂസ്, ഇളയിടത്തു മൂസ്, തൈക്കാട്ട് മൂസ്, വെള്ളാട്ട് മൂസ്, ആലത്തൂര്‍ നമ്പി, കാത്തോള്‍ നമ്പി. |
| അഷ്ടസിദ്ധികള്‍ | അണിമ, മഹിമ, ലഘിമ, ഗരിമ, പ്രാപ്തി, പ്രാകാശ്യം, ഈശിത്വം, വശിത്വം എന്നീ എട്ടു യോഗ സിദ്ധികള്‍. |
| അഷ്ടവിവാഹം | ബ്രാഹ്മം, ദൈവം, ആര്‍ഷം, പ്രാജാപത്യം, ഗാന്ധര്‍വം, ആസുരം, രാക്ഷസം, പൈശാചം. |
| അഷ്ടാംഗം | യാമം, നിയമം, ആസനം, പ്രാനായാം, പത്യാഹാരം, ധാരണം, ധ്യാനം, സമാധി. |
| അഷ്ടാംഗാര്ഘ്യ | വെള്ളം, പാല്, ദര്ഭപ്പുല്ല്, തൈര്, നെയ്‌, അരി, യവം, കടുക് എന്നീ പൂജാ സാധനങ്ങള്‍. |
| അഷ്ടാംഗ ഹൃദയം | കായം (സാമാന്യ ശരീരം), ബാലം (ബാലശരീരം), ഗ്രഹം (ബാല പീടയുളവാക്കുന്ന ഭൂതാദി), ഊര്ധ്വാംഗം (ശിരസ്), ശല്യം (ശസ്ത്രക്രിയ), ദംഷ്ട്രം (പല്ല്), ജരാ, വൃഷം (ശുക്ലം) എന്നിങ്ങനെ എട്ടു അംഗങ്ങളെ ക്രമമായി വിവരിക്കുന്ന ചികിത്സ ശാസ്ത്രം. |
| നവഗ്രഹങ്ങള്‍ | സൂര്യന്‍, ചന്ദ്രന്‍, ചൊവ്വ, ബുധന്‍, വ്യാഴം, ശുക്രന്‍, രാഹു, കേതു. |
| നവദോഷങ്ങള്‍ | ഗുളികന്‍, വിഷ്ടി, ഗണ്ഡാന്തം, വിഷം, ഉഷ്ണം, ഏകാര്ഗ്ഗളം, സര്‍പ്പശിരസ്, ലാടം, വൈധൃതം. |
| നവനിധികള്‍ | മഹാപത്മം, പത്മം, ശംഖം, മകരം, കച്ഛപം, മുകുന്ദം, കന്ദം, നീലം, ചര്‍ച്ചം. |
| നവഭക്തികള്‍ | ശ്രവണം, കീര്‍ത്തനം, സേവനം, സ്മരണം, അര്‍ച്ചനം, വന്ദനം, ദാസ്യം, സഖ്യം, ആത്മ നിവേദനം. |
| നവരത്നങ്ങള്‍ | 1) മുത്തു, മാണിക്യം, വൈദൂര്യം, ഗോമേദകം, വജ്രം, വിദൃമം, പത്മരാഗം, മരതകം, നീലം എന്നീ രത്നങ്ങള്‍. 2) ധന്വന്തരി, ക്ഷപനകന്‍, അമരസിംഹന്‍, ശങ്കു, വേതാളഭട്ടന്‍, ഘടകര്‍പ്പരന്‍, കാളിദാസന്‍, വരാഹമിഹിരന്‍, വരരുചി എന്നെ വിദ്വാന്മാര്‍. |
| ദശ പുഷ്പങ്ങള്‍ | വിഷ്ണുക്രാന്തി, കറുക, മുയല്‍ച്ചെവിയന്‍, തിരുതാളി, ചെറൂള, നിലപ്പന, കയ്യോന്നി, പൂവാംകുറുന്നില, മുക്കൂറ്റി, ഉഴിഞ്ഞ. |
| ദശമൂലങ്ങള്‍ | പയ്യാനി, മുഞ്ഞ, കുമിഴ്, പത്തിരി കൂവളം എന്നിവ ചേർന്നാൽ പഞ്ചമൂലം. ഇവയോടൊപ്പം ഞെരിഞ്ഞില്‍ കണ്ടകാരി ചുണ്ട ബ്രുഹത്തോരില മൂവില എന്നിവ ചേര്‍ന്നാല്‍ ദശമൂലം. |
| ദശകര്മങ്ങള്‍ | ഗര്‍ഭാധാനം, പുംസവനം, സീമന്തോന്നയനം, ജാതകര്‍മം, നിഷ്ക്രമണം, നാമകരണം, അന്നപ്രാശനം, ചൂഡാകര്മം, ഉപനയനം, വിവാഹം. |
| ദശവിദ്യകള്‍ | കാളി, താര, ഷോഡശി, ഭുവനേശ്വരി, ഭൈരവി, ചിന്നമസ്ത, ധൂമാവതി, ബഗല, മാതംഗി, കമല. |
| ദശപാപങ്ങള്‍ | കൊല, മോഷണം, അര്ഹതയില്ലാത്തതില്‍ ഉള്ള ആഗ്രഹം, പിശുക്ക്, വ്യാജം, അസംബന്ധം പറയല്‍, ദ്രോഹചിന്ത, അന്യരുടെ ധനത്തിലുള്ള ആഗ്രഹം, നാസ്ഥികബുദ്ധി, പരുഷമായ പെരുമാറ്റം. |
| ദശാവതാരങ്ങള്‍ | മത്സ്യം, കൂര്‍മം, വരാഹം, നരസിംഹം, വാമനന്‍, പരശുരാമന്‍, ശ്രീരാമന്‍, ശ്രീകൃഷ്ണന്‍, ബലരാമന്‍, കല്കി. |